Bebeğinin Gündüz ve Gece Uyku Düzeni Nasıl Olmalı?

Ailenize yeni katılan bebeğinizi hayata hazırlarken sizin de ayakta kalabilmeniz için bazı konularda düzen oluşturmanız gerekiyor. Düzen denince ise yeni annelerin aklına ilk gelen ve ne yazık ki onları en çok zorlayan uyku. Anneliğe alışmak bile yeterince zorken bir de uyumayan bir bebeğiniz varsa işiniz çok zor.

Yenidoğan bebekler için uyku, büyüme ve gelişmelerinin en büyük destekçilerinden biridir. Büyüme hormonu, en çok bebekler uykudayken salgılanır.  Gün içinde yeterli ve kaliteli bir uyku düzeniyle ideal bir ortamda uyuyan bebeklerin fiziksel ve zihinsel gelişimi desteklenmiş olur. Bu nedenle ilk 6 ayda uyku düzeni oluşturmak bebekler için büyük önem taşır.

Bebek ve Yetişkin Uykusundaki Fark Nedir?

Bebeklerin gelişimiyle uyku süreli değişiklik gösterir. Yaşları ilerledikçe uyku süreleri azalar. Bir erişkinin günde ortalama 8 saat uyku ihtiyacı varken yenidoğan bir bebek günde 14-16 saat kadar uyuyabilir. İleri yaşlarda uyku süresi azalır (ortalama 6 saat) ve derin uykuda geçen süre kısalır. Geceleri uyanıklık reaksiyonlarının sayı ve sürelerinde artmalar olur ve buna bağlı olarak gündüzleri uyuklama şikayeti artar. İleri yaşlarda uyuma-uyanma saatleri gün içerisindeki uyuklamalar nedeniyle belirsizleşir. Bir diğer fark da, yeni doğan bebekler uykuya aldıktan sonra 2-3 saatte bir beslenmek için uyanırlar. Büyüdükçe uyanma aralıkları uzar. Erişkinler ise gece beslenmek için uyanmazlar.

Gece-Gündüz Farkını Ne Zaman Öğrenirler?

Bazı bebekler gece uyumayı pek sevmezler. İlk günlerde pek bir şey yapılamaz; fakat ikinci haftadan sonra ona gece ve gündüzü ayırt etmeyi öğretmeye başlamalısınız. Gündüz olduğunda onunla mümkün olduğu kadar çok oynayıp onu oyalayın. Evi ve odasını aydınlık hale getirin ve günlük olan olağan sesleri (telefon, televizyon veya telefon sesini) azaltmaya çalışmayın. Beslenme sonrası uyuyacaksa onu uyanık tutmaya çalışın. Geceleri ise onu beslemek için yanına gittiğinizde oyun oynamayın, odanın ışık ve seslerini azaltın ve yanında fazla zaman geçirmeyin, mümkünse konuşmayın.

Gündüz-Gece Uyku Düzeni Nasıl Olmalı?

Bebeğin uyku saatleri konusu, onun kaç aylık olduğuyla yakından ilişkili. Örneğin prematüre bebeklerin uyku ihtiyacı, zamanında doğan bebeklere göre daha fazladır. Yenidoğan bebekler de üç aydan büyük bebeklere göre daha fazla uyur. Bebek büyüdükçe uyku ihtiyacı azalacaktır. Bebeğin uyku saatleri için şöyle bir liste yapılabilir:

• Yenidoğan döneminde bebekler günde toplam yaklaşık 11-18 saat uyurlar. 3 veya 4 kez gündüz uyumaları da vardır.
• 2-3 aylık dönemde 3-4 saat aralıksız uyur ve beslenmek için uyanır. Aktif uyku %43’e düşer.
• 3 aylık olduklarında bebeklerin %71’i tüm gece boyunca uyurlar.
• 4 aylık dönemde, geceleri daha uzun; gündüzleri daha kısa uyurlar.
• 6 aylık periyotta 5-6 saatlik uyku döngüsünde 1-2 kez uyanırlar. Uyandıktan sonra bebeklerin 1/3-1/2’si kendi kendine yeniden dalarlar. Günde toplam yaklaşık 11-14 saat uyurlar ve bu bebeklerin %84’ü tüm gece boyunca uyuyabilir.
• 10 aylık bebeklerin 90%’ı tüm gece boyunca ve günde ortalama 10-13 saat uyurlar.
• 12 aylık bebekler günde toplam yaklaşık 10-13 saat uyurlar.
• 18-21 ay arası gündüz uykusu teke düşer.
• 21-36 ay arası çocukların büyük kısmı günde 1 kez yarım saat ile 3 saat arası öğlen uykusuna ihtiyaç duyarlar.
• 2 yaşında günde 10-12 saat uyurlar.
• Oyun çağı çocukları ise gün içinde 12-14 saat uyur. 1-3 kez gündüzleri uyurlar; ancak bunun akşam uykusuna yakın bir dönemde olmamasına özen gösterilmelidir.
• Okul öncesi dönemde ise geceleri 11-13 saat arası uyurlar, genellikle gündüz uyumazlar.
• 5-12 yaş arası çocuklar geceleri 11 saat uyurlar.
• Son yapılan çalışmalar ergenlerde gecede 10 saatlik bir uykuya ihtiyaç olduğunu göstermiştir. Ortalama 7-7,5 saattir.
• Erişkinlerde ise optimal uyku süresi 8 saattir. Yaş ilerledikçe uyku, uykuya dalma ve uykuda kalma süreleri değişiklik gösterir.

Bebekler Neden Uyumaz

Temelde bebeğin özel bir sağlık problemi yoksa karnı tok, altı temizse ve gazı çıkarıldıysa uyuması beklenir. Bebeklerin uykusunu bölen en önemli etken gaz problemidir. Doğru şekilde gazını çıkarmak ve gaz yapmayan yani hava kaçırmayan biberonlar kullanmak gibi önlemlerle bu süreç daha kolay atlatılabilir. Buna rağmen uyumuyorsa uykuya dalmayı öğrenmeye ihtiyacı olabilir. Bu konuda ona yardımcı olmak için loş ve sessiz bir ortam sağlamak, 4. aydan sonra uyku arkadaşı sunmak ve öncesinde anne kokusuyla uyumasını sağlamak faydalı olabilir. Yine bebeğin uyuması için ona ılık bir banyo yaptırmak, banyo sonrası bebek losyonu ile masaj yapmak ya da renkli bir masal kitabının sayfalarını gösterirken masal okumak, ninni söylemek gibi seçenekler denenebilir.

Gece Uykusunun Önemi

Mükemmel bir gece uykusu, bebeğinizin gün boyu öğrendiklerini düzenlemesini, enerji depolarını yenilemesini ve yeni güne mutlu, zinde ve en önemlisi öğrenmeye açık olarak başlamasını sağlayarak zihinsel gelişimini hızlandırır. Bebeklerin uyku problemleri yaşaması beyin gelişiminde geriliğe neden olacak ve sağlıklı büyümesine engel olacaktır. Çünkü 0-3 yaş dönemi zihinsel gelişim ve sağlıklı büyüme için çok kritik bir dönemdir. Çünkü bu döneminde bebekler çok hızlı büyür ve gelişirler. Sonraki dönemlerde büyüme ve gelişme hızı düşer. Özellikle beyin gelişimi için 0-3 yaş dönemi hayati önem taşır. Çünkü beyin gelişiminin % 80’ni bu dönemde tamamlanır ve beyin ölçüsü neredeyse yetişkinlikteki büyüklüğe ulaşır. Ayrıca bu dönemdeki hataların ve ihmallerin telafisi mümkün değildir. Eğer 0-3 yaş döneminde çocuk ihmal edildiyse; kesintisiz ve kaliteli uyumadıysa, sağlıklı beslenmediyse ve iyi bakılmadıysa bunlar beyin gelişimde geriliğe sebep olacak ve ileriki yaşlarda bunu telafi etmek pek mümkün olmayacaktır. Bu nedenle kesintisiz gece uykuları özellikle REM uykuları bebeğin potansiyel beyin gelişimini gerçekleştirmesi için çok önemli role sahiptir.

Bebekler doğduklarında neredeyse tüm zamanlarını uykuda geçirirken aylar ilerledikçe uykuda geçirdikleri zaman azalır ve buna paralel olarak gündüz uykuları azalırken gece uyku saatleri artar ve gece uykuları düzene girer. Bebeklerin kesintisiz ve kaliteli bir şekilde REM uykusunu alabilecekleri tek zaman ise “gece” olur. Bebeklerin gece uykularının büyük bir bölümü ise beyin gelişimi için hayati önem taşıyan REM (Rapid Eyes Movement) uykusunda geçer. Buna aktif uyku da denilir. Eğer uykuda bebeğin gözleri sık kıpırdanıyorsa, hızlı nefes alıp veriyorsa ve ağız hareketleri yapıyor veya gülümsüyorsa, bu bebeğin REM uykusunda olduğunu göstermektedir. REM uykusu, Uykuyla uyanıklık arası bir durumdur ve bebek dış etkenlerle uyanmaya hazırdır. Beyindeki nöronlar arası bağlantılarının güçlenebilmesi ve uyanıkken öğrenilenlerin şekillenebilmesi için ise REM uykusu gereklidir. Eğer çeşitli nedenlerle bebeğin gece uykusu devamlı bölünürse ve uykusunu yeterince alamazsa, bu bebeğin gelişiminde problemlere neden olabilir. Çünkü uykusunu yeterince alamayan bebek huzursuz uyanır, oyun oynamaz, etrafına karşı ilgisizdir, bir şeye yoğunlaşmakta zorluk çeker, çevresindekilere karşısı uyumsuz ve hırçındır. Bu durum oyun oynayarak öğrenmelerine ve gelişimlerine engel olacaktır.

Bebeklerinin mutlu uyanarak, uzun süreli oyunlar oynayarak, yeni şeyler öğrenebilmeleri ve bu öğrendiklerini REM uykusunda beyine işleyebilmeleri için anneler bebeklerinin gece uykularını kesintisiz ve kaliteli geçirmelerini sağlamalılar.

Uyku Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

• “Çok yorulursa daha kolay uyur” tezi yanlıştır. Yorulan bebek, huysuzlanır ve uyumakta zorlanır. Bebeğin yorulmasına izin vermeden onu her gün aynı saatte uyutmak gerekir.
• “Karnı iyice doyarsa ağırlık çöker uyur” tezi de yanlıştır. Bebek gazı çıkmadan ve sindirim sistemi rahatlamadan uyuyamaz.
• “Aydınlıkta ve gürültüde de uyumaya alışsın” tezi de yanlıştır. Çünkü bebeğin gece-gündüz kavramını anlaması için uykuya kolay dalması için loş, sessiz bir ortam gerekir.

Uyku Düzeni Kurmak İçin Öneriler

• Saat 18.00’den sonra heyecanlı, hareketli oyunlar, parlak ışıklar yerine; banyo, masaj, kremleme, pijama giydirme ve kitap okuma gibi uyku ritüeli oluşturmaya çalışın. Ancak gece erken yatmasını kolaylaştırmak için sabah en geç 08.00’de perdeleri açıp uyanmasını sağlayın. Bebeğin yatağında yastık dahil hiçbir şey olmamalıdır. Yastığı 2-3 yaştan sonra kullanabilir, yorgan veya battaniye örtmek yerine uyku tulumu tercih edebilirsiniz. Gün içinde odasını 1 saat havalandırmak önemli. Yenidoğan için sert yaylı yatak bulamazsanız lateks yatak kullanabilirsiniz. Çarşafını gererek örtün ya da hareketle toplanmasını engellemek için lastikli çarşaflar kullanın.
• Bebeğinizi uyuttuğunuz ortamın, gece zifiri karanlığa yakın, gündüz loş olmasına dikkat edin.
• Gündüz uykularından 15-20 dakika, gece uykularındansa 30-40 dakika önce bebeğinizi odasına geçirin. Bebeğiniz gündüz ve gece uykusunu her zaman aynı ortamda uyumalıdır. Odasını 5. aydan sonra ayırabilirsiniz. Tam bu dönemde bir uyku arkadaşı edinmesini de unutmayın. Uyku arkadaşı, bebekler uykuya geçerken ellerine vermeye çalıştığımız, uykuyla özdeşleştirmesini istediğimiz yumuşak, üzerinde burun, göz, düğme gibi küçük parçaları olmayan, yıkanabilir, tüysüz, çok büyük olmayan bir oyuncaktır.
• 1 yaş sonrasında katı gıda beslenmesini, bebeğinizi yatırmadan 1 saat önce bitirmelisiniz.
• Çocuğunuzu uykuya, konuşarak hazırlayın. Onlar bizi anlıyor.
• Ortalama 40-50 dakika bekleyin. Kararlılıkla 3-7 gün tutarlı bir tavır sonuç verecektir.
• Bebeğinizin çıkardığı en küçük seste yanına koşmayın, çünkü bebeğinizin kendi kendine uykuya dalabilme yeteneğini öğrenme şansını elinden almış olursunuz.
• Uyku döngülerini atlatırken bebeklerde minik sesler, küçük ağlamalar, sağa sola hızlı dönmeler olağandır. Eğer bebeğiniz gündüz uykularından ağlayarak uyanıyorsa, halen uykusu var demektir, hemen yataktan almayın. Gündüz uykuları yerleştikten sonra, gece uykusu için son gündüz uykusunun ardından 3 saat beklemelisiniz.
• Uykuya dalmadan önce yatağın içinde sürekli dönüp duran, birisine temas etme ihtiyacı olan bebeklere uykudan önce masaj yapılması, yatağına temas edebileceği yastıklar konması, uyku arkadaşı edinmesine teşvik edilmesi ve ağır battaniye kullanılması faydalı olabilir. Ancak dokunsal hassasiyeti olan bebekler yorgan ve battaniyeden rahatsız olurlar. Onlar için de bacaklarını rahat hareket ettirebilecekleri uyku tulumu kullanabilirsiniz.
• Prematürelerde uyku eğitimi verilirken tek dikkat edilmesi gereken nokta, düzeltilmiş yaşına göre planlama yapmak olmalıdır.
• Uyku eğitiminden verimli sonuç alamadığınızda doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.

Yapılmaması Gerekenler

• Bebeklerin kendi kendilerine uykuya dalmasına fırsat vermeyen tensel dokunmalar
• Sallayarak uyutmak
• Uykuya geçerken emzirmek veya biberonla besleyerek uyutmak
• Kucakta, bebek arabasında uyutmak
• Sıcak bir ortamda uyutmak
• Bebeği aşırı giydirip uyutmak
• Bebeği uyku öncesi yorarak uykuya kolay geçeceğini düşünmek
• Bebeği gündüz çok yormak
• TV karşısında uyutmak (Televizyon karşısında uyuyan çocuklar sese alışırlar ve uykuya farkına varmadan geçerler).

Gündüz Uykusu Kaç Yaşında Bırakılmalı?

Çocukların gündüz uykusunu bıraktığı dönem 3 ila 5 yaş arasında değişiklik gösterebilir. Bu noktada doğru anı bulma konusunda ise ebeveyne büyük bir görev düşer. Bazı durumlarda çocuğunuz gündüz uykusuna dirense bile aslında uyumaya ihtiyacı olabilir. Bu da onun henüz gündüz uykusunu bırakmaya hazır olmadığı anlamına gelir.