Ülkemizde sıklıkla karşılaşılan bir hastalık olmasına rağmen hakkında oldukça az bilgiye sahip olunan çölyak hastalığı; bebek, çocuk, yetişkin, yaşlı ayırt etmeksizin her yaş grubundan bireyde, herhangi bir zamanda ortaya çıkabilme olasılığı bulunan bir hastalıktır.
Ülkemizde çok yaygın görülmesine rağmen çölyak hastalığı hakkında ciddi bir bilgi eksikliği yaşanmaktadır. Bu durum hastalığın erken dönemde teşhis edilmesini zorlaştırmakla birlikte, bazı temel belirtilerin bilinmesi ile hastalığın evde teşhisi bile mümkündür.
Gluten proteininin tetiklediği bağışıklık sitemindeki bozukluk ile alakalı bir hastalık olan çölyak hastalığı, bebek ve çocuklarda da yaygın şekilde görülebilir.
Esasen genetik bir hastalık olması sebebiyle bebeklik döneminde başlar fakat sıklıkla fark edilmesi erişkin dönemine kadar gecikebilir. Bu noktada önemli olan, ailelerin bebeklerini iyi gözlemlemesi, çölyak belirtilerinden haberdar olması ve böylece hastalığın olabildiğince erken teşhis edilmesidir.
Çölyak Nedir?
Çölyak hastalığı; bağırsaklardaki sindirimi sağlayan, tüyümsü yapıya sahip villus adı verilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Bu hasara buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan gluten isimli bir protein neden olur.
Çölyak hastalığına sahip olan kişiler, gluten içeren gıdalarla beslendiklerinde ince bağırsaklarında oluşan ve bağışıklık sisteminin verdiği reaksiyonlar sonucu hücrelerde iltihap ve hasar oluştururlar. Oluşan bu hasar sonrasında besin maddelerinin sindirimi ve emilimi bozulacağından, ishal ve zamanla vücutta bazı maddelerin eksikliği ortaya çıkar.
Çölyak Hastalığının Çeşitleri
Çölyak hastalığının farklı çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar; klasik çölyak, atopik çölyak, potansiyel çölyak ve sessiz çölyaktır.
Klasik Gluten Enteropatisi: Klasik çölyak olarak bilinen bu tür; anne sütünün ardından ek gıdaya başlayan, 6 aylık ve sonrası bebeklerde görülen çeşididir. Ek gıdaya geçişle birlikte gluten alımında artış olacağı için bu süreçteki 6-12 aylık bebeklerde çölyak belirtileri gözlemlenebilir.
Atipik Gluten Enteropatisi: Diğer adı da ‘klasik olmayan çölyak’ olan bu tür, atopik çölyak olarak da isimlendirilebilir. 5 yaş sonrası okul çağındaki çocuklarda ve yetişkinlerde karşılaşılan türdür.
Potansiyel Gluten Enteropatisi: Potansiyel çölyak olarak bulunan bu türde; kan testleri pozitif çıkan, ancak uygulanan biyopside negatif sonuç alınan kişileri kapsar. Bu kişilerin çölyak hastası olma potansiyeli yüksektir. Hasta değildirler, ancak ilerleyen bir dönemde hastalık ortaya çıkabilir.
Sessiz Gluten Enteropatisi: Sessiz çölyak olarak bilinen bu tür; çölyak hastalığının, bilinen belirtilerinden herhangi birini göstermeden farklı bir durumun araştırılması sırasında ortaya çıkan türüdür.
Bebeklerde Çölyak
Çölyak, bir kişinin hayatının her döneminde ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Bununla birlikte, elde edilen verilere göre 8-12 aylık bebeklerde daha sık görülebilir.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır ve hastaların %10 kadarında ailede çölyak hastalığı olan başka bireyler vardır. Çift yumurta ikizlerinde %30 oranında görülürken, tek yumurta ikizlerinde görülme oranı %70’tir.
Bu bağlamda ailesinde çölyak hastalığı olanların, bebeklerinde belirtileri sıkı bir şekilde takip etmesi erken teşhis açısından oldukça önemlidir.
Bebeklerde Çölyak Belirtileri
Emilim ve sindirim bozukluğunun derecesine bağlı olarak çölyak hastalığı, çocuklarda ve erişkinlerde farklı belirtilerle kendini gösterir.
- Bebeklerde uzun süre devam eden ishal
- Şiddetli karın ağrısı
- Midede şişkinlik ve gaz
- Kusma
- İştahsızlık
- Uzun süre devam eden kabızlık
- Kilo kaybı
- Hastalıktan kaynaklı demir eksikliği anemisi
- Gelişme geriliği (bebeğiniz yaşıtlarına göre daha kısa boylu ve zayıftır)
- Kas kaybı
- Huzursuzluk
- Kemik ve eklem ağrıları
- Davranış bozuklukları
- Öğrenme güçlüğü
- Diş yapısında bozulmalar ve diş çürükleri
- Büyümenin durması
- Dikkat eksikliği
- Yorgunluk
- Deride solukluk
Bu belirtilerden bazen sadece biri görülebilmekte veya karşılaşılan belirtiler başka bir hastalığın habercisi olabilir.
Bebeklerde Çölyak Tedavisi
Bebeklerine çölyak tanısı konulan ailelerin en çok merak ettikleri konu, bu sorunun nasıl tedavi edilebileceğidir. Gluten intoleransı ile ortaya çıkan çölyak hastalığının tedavisi yoktur.
Sadece bebeklerin beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi ile belirtiler ortadan kaldırılarak hastalık kontrol altına alınabilir. Teşhis konulan kişinin, ömür boyunca gluten bulunmayan besinler ile beslenmesi gerekecektir.
Bu sebeple, ailelerin bebeklerinin glutensiz yiyecekler tüketebileceği bir diyet ayarlamaları gerekir.
Bebeklerde hastalıktan kaynaklı olarak gelişen karın ağrısı, şişkinlik gibi sindirim problemlerinin ortadan kaldırılması için doktorun uygun gördüğü probiyotik destekler vermek işe yarayabilir.
Vücuttaki besin emilimi zorlaşacağı için oluşabilecek vitamin ve mineral eksikliklerini, vitamin takviyeleri ile giderebilmek de mümkündür. Bunun dışında çölyak için herhangi bir ilaç tedavisi bulunmaz.
Çölyaklı Bebekler İçin Beslenme
- Tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde de çölyak hastalığında glutene az miktarda dahi yer verilmemelidir.
- Bebeklerde ilk 6 ay anne sütü verilmesine özen gösterilmelidir.
- Ek gıdaya başlangıç döneminde az miktardaki gluten dahi zararlı olabilir. Bu nedenle, öncelikli olarak bebeklerin beslenme listesinden glutenli tüm gıdalar çıkarılmalıdır.
- Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllar içeren yiyecekler kesinlikle bebeklere verilmemelidir.
- Mısır unu, pirinç unu ve soya unu gibi gıdalar glutenli tahıllar yerine tercih edilebilir. Bebeklerin ekmek, hamur işi türündeki yiyecekleri bu besinlerle hazırlanabilir.
- Patates, et, pirinç, sebze ve meyveler güvenle tüketilebilir.
- Makarna türü hazır paket ürünler ile kek, bisküvi, kraker tarzı atıştırmalıklarda gluten bulunması sebebiyle bebeğe verilmemelidir. Bunların yerine evde mısır, pirinç veya patatesin unundan bebeklere uygun atıştırmalıklar yapılabilir.
