Demir; kandaki alyuvarlarda bulunan ve oksijen taşıma işlemini yapan hemoglobinin temel maddesidir.
Enerji üretimi ve protein metabolizmasında etkili olan birçok enzim için de demir gereklidir. Ayrıca lenfosit denilen vücut savunma sisteminde yer alır.
Demir eksikliği anemisinin bebeklik döneminde sıklıkla görülmesinin temel nedeni; demir ihtiyacının hızla artması ve artan demir ihtiyacının beslenme ile karşılanmamasıdır.
Demir eksikliği anemisi; büyümeyi, yeni beceriler kazanmayı, öğrenmeyi ve beyin fonksiyonlarını doğrudan etkiler. Ağır demir eksiklikleri durumunda ise, kalp yetmezliği gibi daha ciddi durumlarla karşılaşılabilir.
Demir eksikliği anemisi her yaş grubunda ve her iki cinste de görülebilmekle birlikte, özellikle 6-24 aylık süt çocuklarında ve ergenlik çağında daha yoğun bir şekilde görülür. Ülkemiz, dünyada demir eksikliğinin en çok görüldüğü ülkelerden bir tanesidir ve demir eksikliği anemisi okul öncesi dönemde yalnızda %30-%40 oranında saptanabilir.
Hamilelik döneminde annede çok ağır anemi olmadıkça, zamanında doğan sağlıklı bebeklerde yeterli demir deposu vardır ve ilk 6 ayda demir eksikliği anemisi gelişmez.
Altıncı aydan sonra demir eksikliği anemisinin temel nedeni hızlı büyüme ile birlikte beslenme programında demirin yetersiz bulunması ve süt ağırlıklı beslenmeden kaynaklanır.
Demir, yaşam için çok önemli bir elementtir. Protein sentezi, oksijen taşınması, elektrolit dengesi, hücre solunumu, pek çok enzimin yapı ve işlevinde görev alır. Eksikliğinde sadece anemi değil, sinir sistemi gibi diğer sistemlerin işlevlerinde de bozukluk ortaya çıkar.
Bu sebeple demir eksikliği anemisi hakkında yeterince bilgi sahibi olmak, oldukça önemlidir.
Demir Eksikliği Nedenleri
- Bebeklerde demir eksikliğinin en önemli nedeni anne sütü ve demir içeren gıdalardan yetersiz beslenmedir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde ilk 6 ay demir eksikliği görülmez. Anne sütündeki demir çok kolay emilebildiği için büyüyen bebeğe miktar olarak yeterlidir. Altı aydan sonra ek gıdaya geçildiğinde yetersiz demir alan bebek demir eksikliği için ortam oluşturur.
- Bebeklerde demir eksikliğinin diğer önemli sebeplerinden bir tanesi de inek sütünün erken dönemde verilmesidir. Bazı uzmanlar 1 yaşından önce, bazı uzmanlar ise 2 yaşından önce bebeğe inek sütü verilmemesi konusunda görüş bildirirler.
- Bebeklerde demir eksikliği anemisinin en önemli nedeni ise hatalı ya da yetersiz beslenme nedeniyle yeterli demirin alınmamasıdır.
- Çölyak gibi besin emilimini bozan hastalıklar, bebeklerde demirin yetersiz emilimine ve sonucunda demir eksikliği anemisine neden olabilir.
- Bebeklerde herhangi bir sebepten meydana gelen yoğun burun kanamaları da demir eksikliğine sebep olabilir.
- Bağırsak polipleri ve bazı bağırsak parazitleri de vücuda demir emilimini engelleyerek demir eksikliği anemisini meydana getirebilir.
- İnek sütü alerjisi ve idrar yolu enfeksiyonu durumlarında, dışkı ve idrar ile kan kaybı ile demir eksikliği anemisi oluşabilir.
- Kronik kabızlık çeken ve makat bölgesinde çatlaklar meydana gelen bebeklerde de demir eksikliği meydana gelebilir.
- Sık geçirilen enfeksiyonlar ve kronik hastalıklar da kansızlık problemini tetikleyebilir.
Bebeklerde Demir Eksikliği Belirtileri ve Tanısı
Demir eksikliği anemisinin en sık görülen belirtisi solukluktur. Bu solukluk en çok göz kapaklarının içine, yanak ve ağız içine, avuç içlerine ve tırnak yataklarına bakılarak anlaşılabilir.
Bunun haricinde bebeğin bir nedene bağlı olmaksızın sürekli huzursuz olması, uzun süren iştahsızlık, katılma nöbeti şeklinde gerçekleşen ağlama krizleri, güçsüzlük ve az hareket etme gibi durumlar bebeklerde demir eksikliği belirtileri arasındadır.
Bebeklerde ciddi demir eksikliklerinde buz, toprak veya duvar ve metal gibi besin olmayan maddeleri yalama gibi belirtiler de görülür. Bebekte dikkatsizlik ve odaklanma güçlüğü de görülüyorsa, bu durum demir eksikliğinden kaynaklanabilir.
Demir eksikliğine erken tanı konulup tedavi edildiğinde bu şikayetlerin çoğu düzelir. Tanısı; kan testi ile belirlenir. Gerekirse dışkı ve idrar ile kan kaybı olup olmadığı da araştırılabilir.
Bebeklerde Demir Eksikliği Anemisi Tedavi Yöntemleri
Demir eksikliğinin tedavisi çoğunlukla ağızdan verilen demir preparatları ile yapılır. Tedavi ortalama 3 ay kadar devam eder ve ilk 2 ay hemoglobinin yükseltilmesi, 3. ay ise demir depolarının doldurulması amaçlanır.
Erken ve düşük kiloda doğan bebeklerde koruyucu demir preparatları, demir eksikliği oluşmadan önce önlem amaçlı verilebilir. Bu kolay tedavi yöntemi ile, kısa sürede bebekte meydana gelen demir eksikliği sorunu çözülmüş olur.
Bebeklerde Demir Eksikliğini Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
Bebeklerin altı ay sadece anne sütüyle beslenmesi, demir eksikliği anemisinden korunması için oldukça önemlidir. Eğer anne sütü yetersizse, demir içeriği yüksek formül sütler tek seçenek olmalıdır.
Bebek 6 aydan büyük ise, demirden zengin ek gıdaların zamanında ve uygun şekilde verilmesi gerekir. 6 aydan sonra yumurta sarısı, yeşil sebzeler oldukça yüksek demire sahip besinler arasındadır. Bununla birlikte 8-12 aydan sonra üzüm pekmezi, dana ve koyun eti, karaciğer, mercimek ve nohut gibi kuru bakliyatlar beslenmeye dahil edilmelidir.
.
