İnce ve kalın motor becerileri, bebeklik döneminde edinilmeye başlayan ve hayatın tüm döneminde kullanılan temel vücut yetenekleridir.
Dil öğrenimi, oyun, akademik ve uyarlamalı davranışlar da dahil olmak üzere, bebeklerin tüm beden aktivitelerinin arkasında yer alan unsur ince ve kalın motor becerileridir. Bebeklik döneminin ilk günlerinde edinilmeye başlanan motor beceriler, her yaş ve gelişim dönemine bağlı olarak gelişimini sürdürmeye devam eder.
Bebeklerin vücudundaki ince ve kaba motor becerileri, yaptıkları tüm bedensel hareketleri kapsar ve her geçen zamanda ivmelerini arttırırlar. Anne karnında gelişmeye başlayan bebeğin gelişimi, doğumdan sonra da hızla devam eder. Doğum sonrasında, bebekte refleks hareketleri gözlenir. Bu reflekslerin büyük bir kısmı, zaman içinde bilinçli ve iradeye dayalı hareketlere dönüşür.
Motor gelişim, bebeklik döneminden başlayarak yaşam boyu devam eden bir süreçtir ve yaşa bağlı olarak belirli bir sıra izler. Motor gelişimi destekleyen unsurlar, duyu organlarının kullanımı, iskelet ve kas sistemi ve bilişsel yapıdır.
İnce Motor Becerileri Nelerdir?
İnce motor becerileri, el, parmak gibi küçük kas gruplarının kullanımını kapsar. Bu becerilerin gelişimiyle bir bebek; kendini besleme, bir maddeyi tutma, düğme ilikleme, fermuar açıp kapama gibi önemli görevleri yapabilir.
İnce motor becerileri sayesinde el-göz koordinasyonu her geçen gün gelişen bebekler; keşif, öğrenme ve yaratıcı düşünce konularında da doğrudan ve dolaylı olarak gelişirler. Küçük ellerin güç ve yetenek kazanması için ince motor beceriler çok önemlidir. Ebeveynler ise bebeklerinin çeşitli nesnelerle oynamasına, keşfetmesine ve birbirleriyle etkileşime girmelerine yardım ederek bu sürecin kazanımlarını artırmalıdır.
Oyuncaklar, giyim tutucuları, güvenli makaslar ve oyun hamuru gibi nesneler ince motor gelişimini destekleyen dokunsal örneklerdir. Mutfakta, bebeklerin yaşına uygun işler vermek bile ince motor gelişimine büyük katkılar sağlar. Örneğin bezelye tanesi ayıklamak, maydanoz demetini iki eşit parçaya ayırmak, beraber hamur karmak ve şekil vermek gibi etkinlikler fazlasıyla keyifli ve ince motor becerilerini arttırıcı nitelikte etkinliklerdir.
Ayrıca ev içinde gerçekleştirilen bu oyun aktiviteleri aslında bir bebeğin kalem veya boya tutmaya ve kullanmaya hazırlanmasına da yardımcı olacaktır. Bunları yapma yeteneği de renklendirmeyi, çizmeyi ve nihayetinde yazı yazmayı öğrenmenin ilk adımını oluşturacaktır.
Bebeklerin İnce Motor Becerileri Nasıl Geliştirilebilir?
- Tuşa basıldığında ses çıkaran tuşlu oyuncaklar ile basit klavyeler, bebeklerin parmak kaslarının gelişmesini ve buna bağlı olarak ince motor becerilerinin güçlenmesine yardımcı olur.
- Oyun hamuru ya da evde hazırlanan hamurlarla oynamak, ince motor gelişimi için oldukça yararlıdır. Bebekler, hamuru minik elleriyle şekillendirirken el ve parmak kaslarını da doğru şekilde yönetme konusunda tecrübe kazanırlar. Bazı hamur kalıpları kullanılması bu etkinlikleri zenginleştirilebilir.
- İpe boncuk dizme, hem bebeğin ince motor becerileri geliştirmesine yardımcı olur hem de el-göz koordinasyonlarını geliştirmelerine imkan verir.
- Bebeğin yaşına göre boyama kalemleri ile düz ve eğri çizgiler çizmek, dış sınırları belirli figürlerin içini boyamak gibi eylemler ince el kaslarını güçlendirir.
- İnce motor gelişimi için oyunlar kategorisinde sayılabilecek; kum havuzlarında oyun oynamak; el ve parmak kaslarının güçlenmesi ve koordinasyonun artması açısından oldukça faydalıdır. Gerek ıslak kumlar ile şekiller yapmak, gerek kuru kumlar ile kuyu kazmak, kum taşımak gibi faaliyetler bebeklerin motor becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
- Kağıt kesmek ve kağıt katlamak eylemi ince motor becerilerinin gelişimine katkı sağlayacak aktivitelerden bir diğeridir.
Kaba Motor Becerileri Nelerdir?
Kaba motor becerileri vücutta büyük kasları hareket ettirme yeteneğidir. Bu kas grupları, kollar, bacaklar, ayaklar, gövde gibi vücut bölgelerinde bulunur.
İlk aylarında bebekler yüzü üstü yatırıldığında kafalarını kaldırmaya çalışırlar. Bu bebeğin ilk kaba motor hareketlerinden biridir. Daha sonraki aylarda emeklemeyle beraber, kaba motor hareketlerinde artış başlar.
Her bebek, fiziksel ve zihinsel olarak farklı hızda gelişir ve farklı zamanlarda motor gelişim aşamalarını tamamlar. Bazısı erken zıplamaya başlarken; bazısı diğerlerinden daha erken topa vurabilir. Kaba motor becerilerin gelişimine katkıda bulunmanın birçok farklı yolu vardır. Açık hava ve doğa oyunları ile bedensel ve sportif faaliyetler kaba motor becerileri etkinliklerinden öne çıkanlarıdır.
Anne ve babaların, bebekleriyle top oynamaları, doğa yürüyüşü yapmaları, parka gitmeleri, sek sek oynamaları bebeklerinin kaba motor becerilerini destekler. Öte yandan kaba motor gelişimi için oyunlar ve benzeri etkinlikler sayesinde ebeveynler, bebekleriyle aralarındaki bağları pekiştirerek beraber anımsayacakları güzel anılar oluşturmuş olurlar.
Bebeklerin Kaba Motor Becerileri Nasıl Geliştirilebilir?
- Bebeklerin kendileri için ağır olmayan cisimleri kaldırıp ters çevirmelerini sağlamak hem ince hem de kaba motor becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Evde bulunan boş bir valiz, sepet gibi gündelik araç gereçler bu konuda size yardımcı olabilir.
- Eğimli bir arazide inmeye ya da çıkmaya çalışmak, ayak ucuyla ve topuklar üzerinde yürümeye çalışmak, düz bir çizgi üzerinde çizgiye basarak yürümeye çalışmak gibi aktiviteler kaba motor becerileri etkinlikleri arasında gösterilen aktivitelerdendir.
- Güvenli bir zemin oluşturulduktan sonra yapılan atlama ve zıplama hareketleri bebeklerin büyük kas gruplarını geliştirmesine yardımcı olan basit bir kaba motor becerisi etkinliğidir.
- Sabit duran bir topa elle veya ayakla vurmak, atılan bir topu hareket hâlindeyken yerde ya da havada yakalamaya çalışmak, elleri kullanarak mümkün olan en fazla topu tutmaya çalışmak bebeklerin el, kol ve ayak kaslarını geliştiren ve kaba motor gelişimi için oyunlar kategorinde yer alan etkinliklerden bir diğeridir.
- Dans ve müzik eylemleri de vücutta birçok kasın çalışmasını sağlar ve bu yönüyle bebeklerde motor becerilerinin gelişmesine katkı sağlar. Bu anlamda, bebeklere müziği ve dansı sevdirmek motor becerilerin daha yoğun kullanımı ve gelişimi açısından önemlidir.
- Bebekler belirli bir yaşa ulaştıktan sonra kullandırılan üç veya iki tekerlekli bisikletler de bebeklerin kaba motor becerilerini güçlendirebilir.
