Mart ve Nisan aylarında tezgahlara çıkan, mayıs ve haziran aylarında da bulunabilen bakla; faydaları saymakla bitmeyecek vitamin-mineral deposu bitkilerden bir tanesidir.
Vitamin ve protein açısından çok zengin olan baklalar tazeyken de kuruyken de vitamin ve minerallerini koruyabilir. Tazeyken yeşil, kuruyken de kahverengini alırlar ve baklanın kurusu, tazesine göre daha sağlıklıdır.
Bakla içerdiği L-dopa sayesinde mutluluk hormonu olarak bilinen dopaminin üretimini destekler. Böbrek sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğu da bilinirken, lif yönünden oldukça zengin olan bakla özelikle bağırsak sorunlarının çözümü için tercih edilen bir besindir. Aynı zamanda iyi bir B vitamini kaynağıyken çok düşük oranda kolesterol içeren bakla kalp sağlığını korur ve tansiyonu dengeler.
B vitaminine ek olarak içerdiği C ve K vitaminleriyle magnezyum ve çinko gibi mineraller sayesinde hem bağışıklık sistemini güçlendirir hem de kansere karşı koruma görevi sağlar. Tüm bu kadar vitamin ve mineraller sayesinde cilt sağlığının da korunmasına yardımcıdır.
Ancak sözü edilen mucizevi besin bakla, özellikle 2 yaşından küçük bebeklerde besin zehirlenmelerine sebep olabilir.
Baklanın içeriğinde bulunan güçlü bir antioksidan olan divicine, bu enzim düzeyi düşük olan bireylerde kırmızı kan hücrelerinde parçalanmaya neden olabilir. Özellikle çiğ baklanın yenmesiyle oluşmakla birlikte; kuru veya dondurulmuş bakla yenmesiyle hatta bakla tarlasındaki tozların solunmasıyla ya da süt veren annenin bakla yemesiyle bile enzim eksikliği tetiklenerek kişide belirti ve bulguların gelişmesine neden olabilir.
Bu sebeple baklanın neden olduğu zehirlenme durumu hakkında, bebeği olan her ebeveynin bilgi sahibi olması oldukça önemlidir.
Bakla, Bebekler İçin Neden Zararlıdır?
Bakla bebeklere 2 yaşına kadar kesinlikle yasak sebzeler arasındadır. Adı fava kelimesinden gelen “favizm” hastalığı glukoz 6 fosfat dehidrogenaz denilen bir enziminin eksikliğinden kaynaklanır.
2 yaşından küçük bebeklerde çok yaygın görülen bu eksiklikte, bakla sebzesinin yenmesi kırmızı kan hücrelerinde ani yıkıma yol açar ve bu da ciddi bir kansızlığa sebep olur. Bir diğer deyişle alyuvarların bütünlüğü için gerekli bir enzim olan G6PD eksikliği bulunan bebeklerin bir kısmında bakla alımı derin anemiyle sonuçlanabilir.
Elde edilen verilere göre erkek bebekler, kız bebeklere göre bu açıdan daha fazla risk oluşturmaktadır.
G6PD enzim eksikliği genelde genetik faktörlere bağlı olarak Akdeniz ülkeleri, Afrika ve Çin yoğunluklu olmak üzere, tüm ırklarda görülebilir. Türkiye genelinde bu oran %0,5, Çukurova bölgesinde ise %8,2 değerlerinde görülür.
Tüm bu sebepler dahilinde bazı doktorlar, emzirme döneminde annenin diyetinde bakla bulunmaması konusunda görüş bildirebilirler.
Bakla Zehirlenmesi
Söz konusu bakla zehirlenmesi, enzim eksikliği olan kişilerde çok ağır seyredebilir. Enzim eksikliği, elde edilen verilere göre dünyada yaklaşık 400 milyon kişide bulunmaktadır.
Enzimler hücre içerisinde meydana gelen binlerce tepkimenin düzenleyicisidir. Glikoz-6-fosfat dehidrogenaz enzimi, kırmızı kan hücrelerinde bulunan önemli bir enzimdir. Bu enzim kan hücrelerini bir çeşit hücre paslanması, hücre hasarı olarak nitelendirilen ve yaşlanma ölüm sürecini hızlandıran oksidasyon yani paslanma reaksiyonlarından korur.
Kişinin vücudu, bazı maddelerle karşılaştığında 2 saat ile 96 saat arasında kan hücrelerinin aşırı yıkımı gerçekleşebilmektedir. Bu yıkımın sonucunda kansızlık ve sarılık görülebilir. Bazen bu kansızlık çok ağır olabilir ve gerekli tedaviler uygulanıp, kan verilmez ise ölümcül sonuçlara varabilir.
G6PD enzim eksikliği Türkiye genelinde çoğu ülkeye göre çok daha yüksek seyreder. Bu sebeple bakla konusunda dikkatli olunması oldukça önemlidir.
Bebeklerde Bakla Zehirlenmesi Belirtileri
Kanın parçalanması sonucu gelişen kansızlık genellikle ani gerçekleşir ve çok ağırdır. Belirtiler, bakla tüketimini takiben 2-48 saat sonra ortaya çıkar.
Glikoz-6-fosfat dehidrogenaz enzim eksikliği sonucu oluşan kırmızı kan hücrelerinin parçalanması ile bebeklerde huzursuzluk, ağlama krizleri, halsizlik, yorgunluk, beslenme bozukluğu, kalp atışının hızlanması, idrarın daha çok kahverengi renginde görülmesi, genellikle solukluğa sarılığın eşlik ettiği durumlar en belirgin bulgulardır.
Bütün bunların yanı sıra bebekler tarafından bakla çiçeğinin koklanması, kuru veya çiğ-pişmiş taze baklanın yenmesi, bakla bitkisi ile temas ya da süt veren annenin bakla yemesi de özellikle bebeklerde söz edilen klinik bulgulara neden olabilir.
Bebek bakla yemişse, temas ettiğinden şüpheleniliyorsa ya da bakla zehirlenmesi belirtileri gösteriyorsa en kısa sürede sağlık kuruluşlarına gitmek oldukça önemlidir.
