Rota; rota virüsünün neden olduğu, bebekler ve küçük çocuklarda genellikle kusma ve ateşle birlikte kansız ishal ile seyreden akut bağırsak enfeksiyonudur.
Bulaş zamanı genellikle kış ayları ve içerisinde bulunduğumuz ilkbahar aylarında gerçekleştiği için, rota virüsü hakkında yeterince bilgi sahibi olmak gerekir.
Rota Virüsün bulaşması, dışkı ile kirlenmiş su ve gıdalarla olur. Özellikle kreş ve çocuk hastanelerinde salgınlar görülebilir. Aile içi yayılım oldukça sıktır. Rota virüsleri, ishalin ortaya çıkmasından önceki günlerde de dışkıda bol miktarda bulunur. Hastalık en çok 4-5 yaş arası okul öncesi dönemindeki çocukları etkiler. Rota virüsü özellikle 2 yaş altındaki çocuklarda riski olup, bağırsak iltihabına yol açabilen bir hastalıktır.
Elde edilen verilere göre, dünyadaki 5 yaş altındaki çocukların neredeyse hepsi, hayatlarının bir bölümünde bu hastalığa yakalanmaktadır. Ancak aşılanmış çocuklar, hemen hemen hiçbir belirti vermeden hafif bir şekilde bu hastalığı atlatabilirler.
Rota Virüsü Nedir?
Rota virüs, çocuklarda, özellikle 2 yaşın altındaki çocuklarda şiddetli ishale neden olan viral bir enfeksiyondur. 5 yaşın altındaki çocuklarda tüm ishal vakalarının yüzde 10’una neden olabilir. Enfeksiyon ve bunun sonucu olan diğer küçük çocuklar için tehlikeli olabilir, çünkü vücut sıvılarını çok hızlı bir şekilde kaybederek dehidrasyona neden olabilir.
Rota virüs, virüsün vücut dışında uzun süre yaşayabilmesinden dolayı çok bulaşıcıdır. Virüs, bir kişinin dışkısında, kişinin ishali olduğu sırada öncesinde, sırasında ve sonrasında bulunur. Çocuğun ellerini yıkamamak virüsün oyuncak gibi diğer nesneleri kirletmesine neden olabilir.
Diğer çocuklar bu kirli nesnelere de dokunurlarsa enfekte olabilirler. Ebeveynler ve bakıcılar bebek bezini değiştirdikten sonra ellerini yıkamazlarsa virüs bulaşabilir.
Rota Virüsü Belirtileri
Başlıca belirtileri genellikle 48 saatten az süren kuluçka dönemini izleyen ateş, kusma ile başlar. Sık, sulu, özellikle çok kötü kokulu kansız ishal belirtilere eklenir. İshal 5-7 gün sürebilir. Özellikle süt çocuklarında kusma, ishal nedeniyle dehidrasyon gelişebilir.
Bağışıklık sistemi yetersiz olan hastalarda hastalık daha uzun ve ağır seyir gösterir. Rota virüsü kapmış bir çocukta hastalık ateş ve kusmayla başlar ve ardından ishal görülür.
Rota Virüsü Tanı ve Tedavisi
Rota virüsünün teşhisi dışkı tahlili sonucuyla ortaya konulmaktadır. Tanı için dışkı örneği tercih edilir. Tanıda öncelikle başvurulan yöntemler antijenik yapıları saptamaya dayalı testlerdir.
Kusma ve ishale bağlı sıvı eksikliği görülür, vücuda sıvı alımını arttırmak iyi olacaktır. Aksi takdirde sıvı kaybından ölümler gözlenebilmektedir.
Hastalığın ciddiyetini belirleyen unsur da sıvı kaybıdır özellikle bebeklerin sıvı ihtiyacı pek kolay anlaşılamayacağından belirli semptomlara dikkat edilmeli ve su kullanımı arttırılmalıdır.
Bu sebeple rota hastalığının tedavisinde başlıca amaç; kusma ve ishale bağlı ortaya çıkabilecek dehidrasyonun önlenmesidir. Beslenme devam ettirilmelidir, mümkünse sık aralarla azar azar beslenme yapılmalıdır. Az yağlı gıdalar tercih edilmeli, özellikle anne sütü ile beslenme kesilmemelidir.
Yeni doğan bebekler ve 3 ayın altındaki çocuklar anneden geçen antikorlar aracılığı ile enfeksiyondan korunurlar, hastalığı daha hafif geçirebilirler.
Hastalık belirtisi gösteren çocukların, vakit kaybetmeden derhal hekime başvurmaları gerekir.
Rota Virüsünden Korunma Yolları
Genel hijyen önlemleri bulaşmayı azaltır. El yıkama, enfekte vakaların izolasyonu, hastanelerde hastane kaynaklı ishali önlemede yardımcıdır. Virüs yakınmaların ortaya çıkışından 10-12 gün sonrasına kadar dışkı ile atılır.
Rota virüsüne karşı aşı uygulanır. Ancak aşının %100 koruyucu olmadığı unutulmamalıdır. Aşılı çocuklarda rota virüsüne bağlı rota hastalık geçirebilir.
Ancak elbette rota virüsüne aşı yoluyla bağışıklık kazanmış çocuklar, aşılanmamış çocuklara göre daha hafif atlatacaktır.
Bir diğer deyişle rota aşısı yüzde yüz etkili olmasa bile yapılan araştırmalara göre ulusal aşı programlarında düzenli olarak bu aşıyı kullanan ülkelerde rota virüsünden kaynaklı komplikasyonlardan dolayı hastaneye yatırılma oranlarını yüzde 49 – 92 arasında azalmış, dahası genel ishalden dolayı hastaneye yatma oranlarında da % 17 – 55 oranında bir azalma ölçülmüştür.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rota virüsü aşılarının ulusal aşı programlarına mutlaka eklenmesi gerektiğini önermiştir.
Aşı bebeklik döneminde 2. aydan itibaren ağızdan uygulanır. Aşılamanın 3. aydan önce yapılması gereklidir. Ülkemizde 2 ve 3 doz uygulanabilen 2 tip rota virüs aşısı bulunur. Aşı diğer aşılarla birlikte güvenle uygulanabilir. Bebek aşıdan sonra kusarsa, genel görüşe göre aşının tekrarına gerek yoktur.
Rota virüsünden korunmada bir diğer dikkat edilmesi nokta ise; ishal salgınları oluştuğunda, hasta çocuklar ile temas etmekten kaçınmak olmalıdır. Bu bağlamda hasta çocuklar aileleri tarafından kreşe gönderilmemeli, eller sık sık yıkanmalıdır.
