Görme organı olan gözler, kafayı hareket ettirmeksizin 90° sağa 90° sola dönerek kişiye 270°ye kadar görme açısı sağlar. Bu hareketlilik gözlerden her birinde yer alan 6 adet kas ile gerçekleşir.
Çeşitli sebeplerden dolayı bu kasların birbiriyle eşgüdümlü çalışmaması sonucu gözlerin paralelliği ve uyumu bozulabilir.
Bu uyumsuzluk sonucunda şaşılık ya da göz kayması adı verilen problem ortaya çıkar.
Bebeklerde yaygın olarak görülen bu durum ise, ebeveynleri oldukça endişelendirebilir. Ebeveynlerin bilmesi gereken nokta ise, yalancı göz kayması ve şaşılık arasındaki farklardır. Bu sayede doktora ne zaman danışmaları gerektiğinin bilincinde olurlar.
Şaşılık ve Göz Kayması Nedir?
Gözlerde bulunan kasların birbiriyle eşgüdümlü çalışmaması sonucu gözlerin paralelliği ve uyumu bozulabilir. Bu duruma, şaşılık adı verilir.
Şaşılık adı verilen göz hareketlerindeki uyumsuzluk doğuştan olabileceği gibi doğumdan sonra, çocukluk döneminde de gelişebilir. Bu kusur bazı bebeklerde tek gözde, bazılarında iki gözde birden görülür. Sorun problemin özelliklerine göre farklı şekilde isimlendirilir.
Ezotopya: Gözlerin içe yani buruna doğru kayması durumudur. İçe kayma bazı vakalarda devamlı görülürken bazılarında ara ara ortaya çıkar.
Ekzotopya: Gözlerin dışa doğru kayması durumudur. Sabit ve geniş açılı dışa kayma çok nadir görülür. Çoğunlukla sürekli ve sabit değildir ve genellikle yorgun ya da hasta iken ortaya çıkar.
Hipertropya: Kas eksikliği ya da kas işlevsizliği sonucunda göz hizalanmasının yukarı doğru bozulmasıdır. Hipertropyada gözün birisi ya da ikisi yukarı kayma eğilimindedir.
Hipotropya: Gözlerden biri ya da ikisinin aşağı doğru kayarak uyumsuzluğa sebep olmasıdır.
Yalancı göz kayması ise, şaşılıktan farklı bir durumdur. Bazı bebeklerde vücudun diğer kasları olduğu gibi gözü hareket ettiren kasları da 1 yaşına gelene gelişimini tamamlayamayabilir.
Böyle bir durumda bebek gözlerini hareket ettirirken koordinasyon sağlanamaz ve gözlerin birbiriyle paralelliği bozulur. Bu bozukluk yalancı göz kayması olarak adlandırılır.
Sorun genellikle bebek 4-6 aylık olana kadar kendiliğinden çözülür. Bazılarında ise 1 yaşına kadar devam eder. Ancak tedaviyi gerektirecek bir durum değildir.
Yalancı Göz Kayması Neden Olur?
Göz çevresindeki göze yapışık kasların uyum içinde çalışması gerekir. Bu sayede gözlerde kayma olmaz. Fakat bebeklerin tüm kaslarında olduğu gibi göz kaslarının da gelişimi 1 yaşa kadar sürer. Bu da gözlerde kaymaya sebebiyet verebilir.
1 yaş altı bebeklerde gözler sanki paralel bakmıyormuş gibi durabilir. Burun kökünün basık olması ve üst göz kapağın burun sırtına doğru uzanması durumunda nedeni ile gözler içeri kayıyormuş gibi görülebilir.
Ayrıca görme ekseni ile gözün geometrik ekseni arasında önemli fark bulunması, kapak ve göz küresi ilişkisinde anormallik de şaşılık varmış izlenimi bırakabilir.
Yalancı Göz Kayması ve Şaşılık Nasıl Ayırt Edilebilir?
Yalancı şaşılık durumlarını ayırt edebilmek, ebeveynlerin evlerinde teşhis edebileceği bir şey değildir. Bunun için bebek 9 aylık olduğunda çocuk hekiminin ve gerekiyorsa göz alanında uzman bir hekimin muayene etmesi gerekir.
Bu kontrolde, hekim tarafından ışık kaynağının korneanın ortasından yansımasının değerlendirilmesi gerekir.
Yalancı göz kaymasında da olduğu gibi ilk 6-9 aylık rutin bebek kontrollerinde bebeğin göz gelişimi çocuk hekimi tarafından değerlendirilecektir.
Şaşılık Neden Olur?
Bazı bebeklerde şaşılık doğuştan olurken bazı bebeklerde sonradan hatta çocukluk döneminde bile görülebilir. Problemin oluşmasının tek bir sebebi yoktur. En sık görülen, doğuştan ve sonradan gelişen şaşılık sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Doğuştan gelen sebepler:
- Genetik olarak aktarılabilir. Anne ya da babasında şaşılık görülen bebeklerde de sorunun görülme olasılığı yüksektir.
- Doğuştan gözü hareket ettiren kasların normalden uzun ya da normalden kısa olması.
- Annenin sorunlu bir hamilelik dönemi geçirmesi.
- Doğum esnasında ortaya çıkan komplikasyonlar.
Sonradan ortaya çıkmasına neden olan sebepler:
- Sonradan ortaya çıkan göz kayması problemlerinde de genetik yatkınlık etkili olabildiği gibi aşağıdaki faktörler de sebepler arasındadır.
- Ateşli bir hastalık geçirme.
- Şiddetli düşme veya çarpmalardan kaynaklı oluşan travmalar.
- Gözlerin hareket etmesini kontrol eden sinirlerde travma, hipertansiyon ve şeker hastalığı gibi sebeplerden kaynaklı oluşan hasar.
- Göz kaslarının zayıflaması.
- Mevcut diğer göz kusurları.
- Göz bozukluğu olan ve fark edilmediği için tedavi edilmeyen bebeklerde genelde 2 yaşından sonra göz kayması da görülebilir.
Şaşılık Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde doğuştan göz kayması genellikle ebeveynler ya da çocuk doktorunun rutin kontrolü esnasında ilk üç ayda kolaylıkla fark edilir. Ancak sonradan gelişen şaşılık, görme problemine sebep olmadığından dolayı sorunun fark edilmesi biraz zaman alabilir. Öyleyse bebeklerde şaşılık belirtileri ile ilgili bilgi sahibi olmak sorunun doğumdan sonra ortaya çıkması durumunda erken teşhis ve tedavi bakımından oldukça önemlidir.
En belirgin semptomlar şu şekildedir;
- Gözün özellikle sağa-sola ya da aşağı-yukarı hareket ederken paralelliğini kaybetmesi.
- Gözlerde veya baş bölgesinde ağrı.
- Göz sulanması.
- Bulanık görme.
- Nadiren de olsa bazı bebeklerde çift görme.
- Herhangi bir yere bakarken bebeğin başının sürekli belli bir yana dönük olması.
Şaşılık Nasıl Tedavi Edilir?
Şaşılık sebebine göre geçici olabileceği gibi kalıcı da olabilir. Sorunun teşhisinden sonra uygulanacak tedavi çocuğun yaşı, sağlık durumu ve problemin kaynağına göre farklılık gösterecektir.
Eğer problem gözü hareket ettiren kasların eksik ya da birinin diğerinden uzun-kısa olması ise ameliyatla kolayca tedavi edilebilir. Sorun göz bozukluğundan kaynaklı olarak ortaya çıkmışsa gözlük kullanmak sorunu çözer. Sorun gözü hareket ettiren kasların zayıf olması ise göz bandı tedavisi uygulanabilir.
Gün içerisinde göz bandıyla belli bir süre sağlıklı olan göz kapatılır. Böylece sorunlu gözün daha fazla çalışması sağlanarak kasların güçlenmesi desteklenir.
Küçük çocuklara ve bebeklere bant taktırarak günlük rutinini gerçekleştirmeye çalışmak biraz sıkıntı olsa da etkili bir yöntemdir. Bebeklerde şaşılık görme sinirleri ile ilgili bir problem değildir. Bu nedenle çocuğun fazladan bir göz kusuru yoksa göz kaymasından kaynaklı olarak bir görme problemi oluşmaz.
Ancak tedavi edilmediği takdirde bazı vakalarda kasların uyumsuzluğu, zamanla bulanık görme ve çift görme gibi sorunları da beraberinde getirebilir. Bu nedenle bebeklerde göz kayması görülmesi durumunda çocuğun gelişimi yakından takip edilmeli ve mutlaka uzman bir hekime başvurulmalıdır.
