Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı açıklamaya göre gebeliğin 23. haftasından sonra ve 37. haftasından önce gerçekleşen doğumlara erken doğum, erken doğan bebeklere de prematüre denir.
Beklenen tarihten daha erken bir zamanda doğan prematüre bebekler, zamanında doğanlara göre daha düşük kilo ve daha kısa boya sahip olur. Prematüre bebeklerin bir kısmı zaman içinde büyümeyi yakalarken, bir kısmında büyüme geri kalabilir.
Prematüre bebeklerin büyümesinin geride kalıp kalmadığını anlamak için ise büyüme takibi yapmak çok önemlidir.
Prematüre Bebekler Hakkında Bilinmesi Gerekenler
37 haftadan önce dünyaya gelen bebekler, organ ve sistemleri tam olarak olgunlaşmadığı için bazı sorunlarla karşılaşabilir. Bebeğin gebelik haftası ve doğum ağırlığı ne kadar küçükse, riskler o kadar fazladır. Özellikle 32 haftadan önce ve 1500 gramdan düşük ağırlıkta doğum gerçekleşmişse bu risk daha da yüksektir.
Bebek ne kadar erken doğarsa fiziksel olarak o kadar küçük ve başı gövdesine oranla o kadar büyük olur. Zamanında doğan bebeklere kıyasla prematüre bebeğin görünüşündeki önemli bir fark da hatlarının daha keskin ve daha az yuvarlak olmasıdır.
Prematüre bebeklerin cildi, daha fazla lanugo tüyü adı verilen kıllarla kaplı olabilir. Derisi incedir ve bu inceliğin altından kan damarları rahatlıkla görülebilir.
Elde edilen verilere göre Türkiye’de her yıl ortalama 150.000 kadar erken doğum gerçekleşmektedir. Bu toplam sayının yaklaşık yarısı, düşük doğum ağırlıklı olarak kabul edilen 1500 gramın altında dünyaya gelir.
Prematüre Bebeklerde Düzeltilmiş Yaş Nasıl Hesaplanır ve Nerede Kullanılır?
Normal gebelik süresi 40 hafta olarak kabul edilir. Prematüre bebeklerde düzeltilmiş yaş, 40 haftaya göre hesaplanır. Prematüre bebeğin doğduğu hafta ile 40 hafta arasındaki farkın, takvim yaşından çıkarılması, bebeğin düzeltilmiş yaşını gösterir.
Örneğin, 40 haftalıkken doğması gereken bir bebek eğer 32 haftalıkken doğduysa, 8 hafta erken doğduğu kabul edilir. 32 haftalık doğan bir bebek, 8 hafta erken doğduğu için, düzeltilmiş yaşı takvim yaşından sekiz hafta geri hesaplanır. Bu bebeğin takvim yaşı 4 aylıkken, iki aylık bebeklerin boy, kilo ve nörolojik gelişimini göstermesi yeterli kabul edilir. Bebek 40 haftadan ne kadar önce doğduysa, gelişim aşamalarına o kadar geç ulaşması gayet normaldir.
Prematüre bebeklerin büyümesini izlerken, doğması gerektiği zamana ve aya göre düzeltilmiş yaşı kullanılır. Prematüre bebeklerin boy kilo tablosunun takibi, bebeğin düzeltilmiş yaşına göre değerlendirilmelidir. Prematüre boy-kilo gelişimini izlemek, persentil tablosundan takip edebilmek, davranışsal olarak uygun davranıp davranmadığını kontrol edebilmek için düzeltilmiş yaşı referans almak gerekir.
Prematüre Bebeklerin Büyümesini Takip Etmek Neden Önemlidir?
Prematüre bebeğin yoğun bakımdan taburcu olduktan sonra, kontrollerinin mutlaka bir yenidoğan uzmanı veya bu konuda deneyimli bir çocuk doktoru tarafından yapılması, onun gelecek hayatı için büyük önem taşır.
28 haftanın altında doğan bebeklerin 3 yaşına, daha büyük prematüre bebeklerin 2 yaşına kadar doğum haftaları gözetilerek, düzeltilmiş yaşına göre büyüme ve gelişmeleri izlenir. Bu dönemde öncelikli amaç, çocuğu hayata bağlamak ve büyüme geriliği olmadan yaşıtlarını yakalamasını sağlamaktır.
Bu dönemde dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta, prematüre ve büyüme geriliği belirtilerinin birbirine karıştırılmamasıdır.
Bazı büyüme ve gelişme geriliği belirtilerinin, prematüre doğumdan kaynaklandığını düşünmek hatalı olabilir. Örneğin çocuk 3 yaşından sonra dahi yakalaması gereken büyüme eğrisini yakalayamamış işe büyüme geriliği durumu olabilir. Bu sebeple, prematüre bir bebeğe sahip olan ailelerin, bebeklerinin boy-kilo artışını yakından ve düzenli şekilde takip etmesi önerilir.
Hesaplanan Yaşıyla Prematüre Bebek Gelişim Adımları
Prematüre bebeklerin takvim yaşıyla değerlendirilmeyip doğumuna göre yaşının hesaplanması, gelişimini takip etmek için takibi kolaylaştırır. Prematüre bebekler, boy ve kilo açısından yaşıtlarını kısa zamanda yakalayabilseler bile nörolojik ve zihinsel gelişimlerinin uzmanlar tarafından ayrıca izlemek gerekir.
Prematüre bebekler gelişim farklılıkları gösterebilir, fakat hesaplanmış yaşına göre prematüre bebek gelişimlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
8 Haftalık: Bebeğiniz başını destek ile kaldırabilir, kollarını ve bacaklarını hareket ettirebilir, kendi ellerini tutabilir, kafasını gürültüye çevirebilir. Üstelik hareketli nesneleri gözleriyle takip edebilir ve gülümseyebilir.
16 Haftalık: Kucağınızdayken belirli nesnelere uzanmaya çalışabilir ve dokunabilir, ellerini ağzına çekebilir, gülebilir. Ayrıca ebeveynleri ve diğer insanlarla daha fazla etkileşime girmeye başlar.
24 Haftalık: Kendi başına oturabilir, nesneleri sallar, ismini duyunca karşılık verir ve ebeveynlerinden farklı olarak yabancılara tepki verir. Daha fazla ses çıkarmaya başlayabilir ve mutluluğunu veya mutsuzluğunu ifade edebilir.
32 Haftalık: Bebeğiniz ellerini tutulunca ayakta durmaya, emeklemeye başlayabilir. Sesleri taklit edebilir ve belki de konuşmaya çalışabilir.
40 Haftalık: Bebeğiniz yalnız kalabilir, adım atmaya başlayabilir. Konuşurken daha fazla kelime kullanmaya ve hareketleri seslerle birleştirmeye başlayabilir.
