Ek Gıda Dönemine Giriş: Bebeğiniz Ek Gıda Dönemine Hazır mı?

Ek gıdalara geçiş, bebeklerin gelişiminde önemli bir aşamadır. Bu süreçte, bebeklerin bireysel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak ve uygun bir yaklaşım sergilemek oldukça önemlidir. Ebeveynlerin, bebeklerinin yeni tatları keşfetmelerine yardımcı olması, sağlıklı bir beslenme alışkanlığı kazanmalarını destekler. Bu dönemde dikkatli ve bilinçli adımlar atmak, bebeğin gelecekteki beslenme alışkanlıklarını da olumlu yönde etkileyebilir.  

Hangi ayda başlanmalı? 

6. aydan sonra tek başına anne sütü, bebeğin besin ihtiyacını karşılamada yetersiz kalmaktadır. Bu dönemde besin gereksinimlerini karşılamak için anne sütüne ek olarak tamamlayıcı besinlerin bebeğe verilmesi gerekir.

Sadece mamayla beslenen bebeklerde ise ek besinlere 4. aydan sonra başlanabilir. 4. aydan önce ek besin verilmesi kesinlikle önerilmez. İlk 4 ay nörolojik gelişimin yeterli olmaması nedeniyle ek besinlere bu aydan önce başlanması, yiyeceklerin bebeğin soluk borusuna kaçmasına neden olabilir. Bunun yanında obezite, tip 1 diyabet ve çölyak hastalığı riskinde de artışa neden olur. Diğer yandan ek besinlere geç başlanması ise yetersiz enerji alımına, büyümenin yavaşlamasına, demir eksikliğine, oral motor aktivitenin geç olgunlaşmasına ve bebeğin besini reddetmesine yol açabilir.

Bebek hazır mı? 

Bebeklerin ek gıdaya hazır olup olmadığını anlamak için aşağıdaki işaretlere dikkat edebilirsiniz:

1. Baş Desteği: Bebek başını dik tutabiliyor ve otururken destek alabiliyorsa, bu ek gıdaya hazır olduğunun bir göstergesidir.

2. İlgi: Bebek, sizin yediğiniz yiyeceklere ilgi gösteriyor, onlara uzanıyorsa veya onları izliyorsa ek gıdaya geçiş için hazır olabilir.

3. Açlık İhtiyacı: Bebeğiniz, anne sütü veya formül süt ile beslenmesine rağmen daha fazla açlık belirtileri gösteriyorsa (örneğin, sık sık emme isteği) ek gıdaya geçme zamanı gelmiş olabilir.

4. Dilin Dışarı Çıkması: Bebeğiniz, dilini dışarı çıkarma refleksini bırakmışsa, bu katı gıdaları kabul edebileceğinin bir işareti olabilir.

5. Ağız Hareketleri: Bebeğinizin çiğneme hareketleri yapabilmesi ve ağız kaslarının gelişmesi ek gıdaya hazır olduğunu gösterir.

Hangi besinlerle başlanmalı? 

Ek gıdaya başlarken, bebeğinize şu besinlerle başlamanız önerilir:

1. Sebze Çorbaları/Püreleri: Havuç, tatlı patates, kabak ve bezelye gibi sebzeler. Sebze çorbalarına tuz eklenmemeli ve zeytinyağı kullanılmalıdır.

2. Meyve Püreleri: Elma, armut, muz ve avokado gibi meyveler. Bunlar genellikle tatlı olduğu için bebekler tarafından sevilir.

3. Tahıllar: Pirinç unu veya yulaf unu gibi tek bileşenli tahıllar. Bunları anne sütü veya formül sütle karıştırarak püre haline getirebilirsiniz.

4. Et ve Protein Kaynakları: Tavuk, hindi veya kırmızı et püresi. 7. aydan itibaren başlayabilirsiniz.

5. Yoğurt: Tam yağlı organik yoğurt, 6. aydan itibaren verilebilir.

Yeni gıdaları tek tek tanıtmak, alerji belirtilerini takip etmek açısından önemlidir. Her yeni besin için en az 3-5 gün beklemek iyi bir uygulamadır. Bebeğinizin tepkilerini gözlemleyerek, onun hoşlandığı ve hoşlanmadığı yiyecekleri belirleyebilirsiniz.

**Ek besinlere geçtikten sonra anne sütüne de devam edilmelidir.

Nasıl devam etmeli?

7-8. aylardan itibaren daha önce yediklerine ek olarak kahvaltıya başlanabilir. Kahvaltı için tahıllı kaşık mamaları da kullanılabileceği gibi, anne sütü veya formül mamaya ekmek içi, pekmez veya ev yapımı reçel eklenerek de verilebilir. İlerleyen haftalarda bu karışıma, tuzu alınmış peynir eklenebilir. Yine bu dönemde sebze çorbalarına az yağlı dana eti konulabilir. Bebek dana etine alıştıktan sonra tavuk etine de başlanabilir.

6-7. aylarda kahvaltıda yumurta sarısı yedirilebilir. Öğle ve akşam öğünlerinde etli sebze yemeği veya baharatsız köfte, patates püresi veya 2-3 kaşık makarna ya da pilav verilebilir.

Bebekler 9-10. aydan itibaren aile bireyleriyle sofraya oturtulmalıdır. 11-12. aylardan itibaren bebeğe özel besin hazırlanmasına gerek yoktur. Bebek ailesiyle birlikte sofraya oturup yemeklerden yiyebilir.

Bebek gün içinde ne kadar ek besin almalı? 

6 aylık bir bebeğin mide kapasitesi 180 ml. (1 çay fincanı), 1 yaşındaki bebeğin mide kapasitesi ise 240 ml (1 su bardağı) kadardır. Bu nedenle ek besinler verilirken gerçekçi miktarlar seçilmeli, bebeğin yiyemeyeceği miktarda besin verilmeye çalışılmamalıdır. Bu durum besin reddi veya kusmaya neden olabilir.

Beraberinde anne sütü alan 6-8 aylık bir bebeğe günde 2-3 öğün, 9-11 aylık bir bebeğe ise 3-4 öğün ek besin yeterlidir. 12-24 aylık bebeğe gerekirse 1-2 ara öğün de eklenebilir. Anne sütü yok veya azsa devam sütüyle tamamlamak uygundur.

Doyduğu nasıl anlaşılır? 

Bebekler doyduklarında genellikle başlarını çevirir ve besini iterek yemeğin bittiğinin sinyalini verirler. Aylık kontrollerinde yeterli kilo artışı da sağlanıyorsa besin miktarı yeterlidir.

Su verilmeli mi? 

Tamamlayıcı besinlere ilk başlanan dönemde bebeklerin suya ihtiyacı yoktur. Çünkü yedikleri zaten çok büyük oranda su içerir. Bebeğin yediği ek besin miktarı arttıkça ve hareketlendikçe su verilebilir. Gereksiz yere su vermek bebeğin zaten küçük olan midesini doldurur ve alması gereken besinleri yemesini engelleyebilir.

Anne sütü azaltılmalı mı? 

Doğumdan sonraki ilk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir. Bebek, ek besinlerle tanıştırıldıktan sonra da emzirmeye en az 1 yaşına kadar devam edilmelidir. Emzirmeye 2 yaşına kadar devam edilmesi bebeğin fiziksel ve gelişimsel sağlığını olumlu etkiler. Anne sütü, tamamlayıcı beslenmeye rağmen 6-8. aylarda bebeğin enerji gereksiniminin yaklaşık yüzde 65-70’ini, 9-11 aylık bebeğin yüzde 50-55’ini ve 12-23 aylık bebeğin ise yüzde 35-40’ını sağlar. Ek besinlerin bebeğe açken verilmesi ve sonra isterse emzirilmesi uygundur.

Bebeğe verilmemesi gereken besinler 

İnek sütü yüksek protein içeriği nedeniyle alerjiye neden olabilir. Ayrıca kalsiyum/fosfor dengesinin uygun olmaması, demir emiliminin iyi olmaması ve en önemlisi demir eksikliğine bağlı kansızlığa neden olması açısından 1 yaşından önce önerilmez.

Yumurtanın beyazı, deniz ürünleri, fındık, fıstık, çilek ve narenciye gibi alerjik besinlerin verilmesi de ertelenebilir. Çay, şekerli yiyecekler, konserve, hazır besinler, hazır meyve suları, karbonatlı içecekler, katkı maddeleri içeren ticari ürünler, şekerli yoğurt, tuzlu ve acılı besinler ile genetiği değiştirilmiş yiyecekler bebeğe verilmemelidir.

Botulizm denilen bir hastalığa neden olabilen bal da yine 1 yaşından önce verilmez.

Kabuklu kuru yemişler, üzüm, pişmemiş havuç, yuvarlak ve sert şekerler de soluk borusuna kaçarak boğulma tehlikesi yaratabileceğinden bebeklik döneminde önerilmez.