Bebeklerin büyüme ve gelişmesinin hem sağlıklı hem de normal seyirde olup olmadığı ebeveynlerin en çok merak ettiği konuların başında gelir.
Bebek ve çocukları yetişkinlerden ayıran en önemli özelliklerden biri büyümelerinin devam ediyor olmasıdır.
Büyüme, boy uzaması ve kilo artışı gibi vücudun boyutlarında olan değişimi, gelişme ise yürüme ve konuşmaya bağlı fonksiyonlarındaki ilerlemeyi ifade eder.
Bebeklerin vücudu büyürken zihni de gelişir. Bazen ikisi aynı gibi düşünülse de birbirlerinden ayrılması gereken kavramlardır. Bu sebeple bebeklerde büyüme geriliği çocuk doktorları ve çocuk endokrin uzmanlarının ilgi alanındayken, gelişme geriliği çocuk gelişimi ve nöroloji uzmanlarının konusu içinde yer alır.
Büyüme Geriliği Nedir?
Büyüme, vücudun en küçük yapı taşı olan hücre ve organların boyut ve hacmindeki artış demektir. Bu sebeple boy, kilo, baş çevresi ve vücut bölümlerinin birbirlerine olan oranı nicel değişim ile takip edilmelidir.
Bebeklerde büyüme, boy uzarken kemiklerin uç kısmında bulunan büyüme plakları denen kıkırdak dokunun gelişmesi ile sağlanır. Erişkin yaşa ulaştığınızda büyüme durur ve bu plaklar kapanır.
Büyümeyi Etkileyen Faktörler;
Genetik Faktörler: Irksal ve ailevi boy potansiyeli veya ergenlik başlama yaşı gibi büyümenin ana kalıbını anne ve babadan gelen genler belirler.
Beslenme: Normal bir büyüme ya da genetik boy potansiyelinin en iyi şekilde ortaya çıkması için çocukların ihtiyaç duyduğu kadar kalori alması ve dengeli beslenmesi gerekir.
Hormonlar: İnsan vücudunda pek çok yaşamsal işlevi düzenleyen hormonlar bulunur. Beynin ön kısmında bulunan hipofiz bezinden salgılanan “büyüme hormonu” da büyüme ve gelişmeden sorumludur. Tiroid hormonu ise hücrelerdeki metabolik faaliyetleri düzenler ve kemik olgunlaşmasını destekler. Bu hormonların yanı sıra cinsiyet hormonları da ergenlik dönemindeki büyümenin hızlanmasında etkilidir.
Büyüme Geriliğinin Nedenleri Nelerdir?
Büyüme geriliği, bebeğin bir zaman dilimindeki büyüme hızının yaşıtlarına göre geri olması olarak ifade edilir. Buna sebep olan birkaç önemli neden bulunur. Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz:
Anne karnında yetersiz beslenme sonucu düşük doğum ağırlığı ile dünyaya gelen bir bebeğin ilerleyen dönemlerde büyüme ile ilgili sorun yaşama ihtimali vardır.
Doğum sonrası özellikle ilk 2 yaştaki beslenme bozuklukları bebeklerde büyüme geriliği ihtimalini artırır.
Diyabet ve böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıklar büyüme üzerinde etkilidir. Doğuştan ya da sonradan bu hastalıklara sahip çocuklar büyüme problemleri ihtimaline karşı kontrol altında tutulmalıdır.
Büyümeyi sağlayan büyüme hormonu, tiroid hormonu ya da cinsiyet hormonunun eksiklikleri de sorunun sebepleri arasında yer alır.
Büyüme Eğrisinin, Büyüme Geriliğini Saptamada Önemi Nedir?
Büyüme geriliği, genel anlamda bebeklerin kendi yaş ve cinsiyet grubunun dışında ölçülere sahip olması olarak değerlendirilebilir. Bir çocuğun belli bir süre içindeki boy uzama miktarı da büyüme hızı olarak tanımlanabilir. Büyüme hızının en yüksek olduğu dönem doğumdan sonraki ilk yıldır.
Bebekler ortalama 50 cm olarak dünyaya gelir. İlk yıl 25 cm uzayarak doğum boyunun 1,5 katına ulaşmış olur. Bu hız sonraki yaşlarda giderek yavaşlar.
Büyümenin değerlendirilmesi ve sürecin sağlıklı ilerleyip ilerlemediğini anlamak için elbette sadece boy uzunluğu yeterli değildir. Vücut ağırlığı ve ağırlık artış hızı, baş çevresi ve baş çevresindeki büyümenin artış hızı ve vücut bölümlerinin birbirleriyle oranı da değerlendirilmelidir.
Her ülkenin kendi genetik standartları çerçevesinde belirlenmiş bir büyüme eğrisi vardır. Çocuklarda herhangi bir gelişim problemi olup olmadığı ülkemiz için belirlenmiş eğrilere göre değerlendirilir.
Elbette bu değerlendirme yapılırken anne ve babanın da boy uzunlukları göz önünde bulundurulur.
Doktor elindeki tüm verilerle birlikte büyüme eğrisini referans alarak, bir değerlendirme yapar ve sonucu ebeveynler ile paylaşır.
Büyüme Geriliği Tedavisi ve Önleme Yolları!
Bebeklerde büyüme geriliği tedavisi için en önemli adım sorunun kaynağını bulmaktır. Beslenme yetersizliği sebebiyle gelişen bir sorun ise yeterli ve dengeli beslenme sağlandığında düzelecektir. Tiroid hormonunun eksikliği sebebiyle ortaya çıkan bir gerilik var ise bu hormonun olması gereken seviyeye ulaşması için gerekli tedavi uygulanır. Hormon referans aralığa ulaşıldığında boy ve kütle artış göstermeye devam edecektir.
Eğer büyüme hormonunun eksikliği ile ilgili bir sorun geliştiyse o zaman bu hormon için takviye edici ilaçlar kullanılabilir.
Bununla birlikte büyüme geriliğini önleme yolları aşağıdaki şekildedir;
Bebeğiniz dünyaya geldikten sonra onun gelişimi ve büyümesi için yapmanız gerekenlerden biri de düzenli ve yeterli beslenmesini sağlamaktır.
Rutin doktor kontrolleri de oldukça önemlidir. Erken teşhis veya önlem almak, her zaman en kolay yoldur.
Bebeklerde büyüme geriliği sebeplerinden biri de uyku düzensizliğidir. Erken ve yeterli uyku büyüme hormonunun çalışması için gereklidir.
