Topuk Kanı Testi Nedir, Neden Yapılır ve Önemi Nedir?
Bir bebeğin dünyaya gelmesinden sonraki 24 saatte ya da 3 gün içerisinde yapılması beklenen topuk kanı testi, yeni doğan bebeğin ayağından alınan kan ile gerçekleşir.
Bebeğin doğumu sağlıklı bir şekilde gerçekleşse bile oluşan bazı ciddi problemler kendini ebeveynlere göstermeyebilir.
Ancak dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde uygulandığı gibi Türkiye’de de yapılan yeni doğan taraması ile bebeklerin hastalıkları ileri dereceli hale gelmeden sorunlar tespit edilebilir ve erken tanı ile iyileşme sağlanabilir.
Bu sebeple, özellikle yeni doğum yapmış annelerin bu konuda önyargılı olmaması ve topuk kanının önemi hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları oldukça önemlidir.
Topuk Kanı Testi Nedir?
Topuk kanı testi, bebeğin doğduktan sonra herhangi bir belirti göstermeyen metabolik ya da genetik hastalıkların teşhisi için yapılır. Bebeğin ayak topuğundan alınan birkaç damla kan sayesinde, öngörülemeyecek bir sağlık problemi varsa erkenden teşhis edilmesi ve hastalığın ortadan kaldırılması sağlanır.
Topuk Kanı Ne Zaman Alınır?
Topuk kanının bebeğin dünyadaki 3. veya 5. gününe kadar alınmalıdır. Testin en doğru sonuçları verebilmesi için, yenidoğan bebeğin en az 24 saat anne sütü ya da tek alternatifi olan formül süt ile beslenmiş olması gereklidir.
Topuk Kanı Testinin Önemi Nedir?
Topuk kanı testi, bebeklerin anne karnında olduğu dönemde teşhis edilemeyen olası hastalıklarının olup olmadığını saptamak, herhangi bir sağlık sorununda erken teşhis ve tedavi yapılması açısından oldukça önemlidir.
Topuk Kanı Sayesinde;
- Fenilalanin eksikliğinden ortaya çıkan zeka gelişimi geriliği durumu olan Fenilketonüri,
- Tiroid bezlerinin yetersiz çalışması sonucunda ortaya çıkan Hipotiroidi,
- Vücudun süt şekeri olan galaktozu sindirememesi sonucu ortaya çıkan Galaktozemi,
- Orak hücreli anemi tarzı kan rahatsızlıkları olan Hemoglobinopatiler,
- Akçağaç şurubu idrar hastalığı olan MSUD,
- Biotinidaz vitamini eksikliği ve
- Kistik fibroz gibi hastalıklar erken teşhis edilebilir.
Bu testler arasında özellikle konjenital yani doğuştan hipotroidi, yenidoğan bebeklerde en sık karşılaşılan sorunlardan birisidir. Her 3000 – 4000 doğumda bir görülür. Doğuştan gelen ve tiroid hormonu eksikliği ile tanımlanan bir hastalıktır.
Büyüme geriliğine, zihinsel gelişimde bozukluğuna sebep olur. Hastalığın bir an önce tespit edilmesi gerekir çünkü meydana gelen zeka geriliğinin bir tedavisi yoktur. Bu test de guthrie testi gibi bebekten birkaç damla kan alınması ile kolayca yapılabilir.
Kısacası yenidoğan taramalarından biri olan topuk kanı uygulaması, toplum sağlığını koruma ve geliştirmede oldukça önemlidir. Yenidoğan tarama testlerinde amaç; ölümcül veya kalıcı sakatlık bırakma ihtimali olan hastalıkları erkenden tanımak ve buna bağlı hastalık, sakatlık ve ölümleri azaltabilmektir.
Topuk Kanı Nasıl Alınır?
Topuk kanı alma işlemi adı üzerinde, bebeğin topuğunda iğne yardımıyla açılan küçük bir delikten çıkan kanla yapılır. Alınan 2-3 damla kan, özel bir kağıda emdirilir. Bu kağıt üzerinde halka şekilleri vardır ve bu halkalar kan ile doldurulur. Ardından zımba ile bu halkalar çıkarılır ve laboratuvar ortamında incelenir.
Alınan kanlar il ve ilçe sağlık müdürlüklerinde toplanır, İstanbul ya da Ankara’da bulunan merkez laboratuvarlara gönderilerek burada değerlendirilir.
2. Topuk Kanı Alınmasının Gerekli Olduğu Durumlar Nelerdir?
Bebeklerde ilk topuk kanı örneği, ilk 3 gün içerisinde genellikle hastanedeyken alınır. Ancak bazen çeşitli sebepler nedeniyle test doğru sonuç vermez ya da bazı sonuçların teyit edilmesi adına testin tekrarlanması gerekebilir.
2. Kez Topuk Kanı Alma Sebepleri Genellikle;
Bebeğin ilk kanı alındığında yeterli beslenmemiş olması,
Kanın 24 saatten önce alınması,
Bebeğe antibiyotik verilmesi,
Prematüre doğum gibi durumlarda, sonucun kesinleşmesi için gerekebilir.
Topuk Testi Sonucunda Problem Saptanırsa Ne Yapılır?
Taranan hastalıklardan herhangi biri için testin pozitif gelmesi durumunda, bebeğe kan veya idrarda yapılabilen ileri tetkikler gereklidir. Bu testler daha ayrıntılıdır, eğer bunlar sonucunda bebekte bir hastalık tanısı konmuşsa bebeğin bir pediatrik endokrinolog veya metabolizma hastalıkları uzmanına sevki ve sağlık problemleri ortaya çıkmadan tedaviye başlanması gereklidir.
Tarama testleri, metabolik problemlerin gözden kaçmaması için oldukça hassas olarak planlanmıştır. Bunun sonucunda zaman zaman yanlış pozitif sonuçlar da alınabilmektedir.
Test pozitif ise daha ayrıntılı testler yapılmalıdır, daha çabuk sonuç veren bu testler sıklıkla normal geleceğinden ailelerin bu sürede telaşlanmadan beklemelerini önemlidir.