Süt izni, kadınların çalışma hayatı içerisine entegre olabilmeleri ve bunu yaparken de yeni jenerasyonları mümkün olabildiğince sağlıklı yetiştirmeye devam edebilmeleri amacıyla hukuk dünyamıza girmiş, pozitif ayrımcılık ilkesinden hareketle kavramsal çerçevesi çizilmiş bir iş hukuku uygulamasıdır.
Süt izni hem özel sektör, hem de kamu sektörü çalışanları için geçerli ve güncel olarak uygulanmakta olan bir uygulanma olup, kamu ve özel sektör nezdinde çalışmakta olan çalışanların kullanabileceği süt izni hakkı, 4857 sayılı İş Kanunu ve 657 sayılı Devlet Memuru Kanunu’nda yer alan farklı düzenlemeler nedeniyle değişiklik gösterebilmektedir.
Süt İzninin Hukuki Dayanağı
Süt izni uygulaması, bir çok yerel mevzuat ve uluslararası sözleşme hükümlerine dayanmaktadır.
İstihdam ve Meslek Konularında Kadın ve Erkeğe Eşit Muamele ve Fırsat Eşitliği İlkesinin Uygulanmasına Dair 5 Temmuz 2006 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 2006/54/EC Sayılı Direktifı’nin “Analık (Doğum) İzninden Dönüş” başlıklı 15.maddesinde, “doğum iznindeki bir kadının, doğum izninin bitiminden sonra işine veya eşdeğer bir pozisyona kendisi için daha dezavantajlı olmayan koşul ve şartlarda geri dönmeye ve çalışma koşullarında yokluğu sırasında yararlanmış olacağı her türlü iyileştirmeden yararlanmaya hakkı vardır” düzenlemesi ile doğum iznini kullanan kadın işçiye yönelik, işverenin eşit davranma borcuna vurgu yapılmıştır.
18.10.1961 yılında Toronto’da imzalanan Türkiye tarafından 1989 tarihinde onaylanan Avrupa Sosyal Şartı “Çalışan Kadınların Korunma Hakkı” başlıklı 8. maddesinde; kadınlara doğumdan önce ve sonra ücretli izin veya yeterli sosyal güvenlik yardımı ve kamu kaynaklarından yararlandırma yolu ile izin sağlamayı, kadın işçinin hamile olduğunu bildirmesi ile doğum iznine ayrılması arası dönem içinde veya bu döneme rastlayacak şekilde işten çıkarma bildiriminde bulunmasını yasa dışı saydığı anlaşılmaktadır.
Süt İzni Özel Sektörde Geçerli Midir?
Yaygın kanunun aksine, süt izni uygulaması yalnızca kamu personellerine getirilmiş bir imkan değildir. Özel sektör çalışanları da süt izni uygulamasının kendilerine sağladığı haklardan ve bu hakların faydalarından yararlanabilmektedir. İşverenler, çalışanlarının söz konusu haklarına ulaşması için gerekli önlemleri almalıdır. Tabii taraflar arasındaki çalışma ilişkisi de, söz konusu süt izni saatlerinde devam etmektedir. Bu demek oluyor ki, süt izni hukuki statüsü itibariyle bir çeşit “çalışmama hali” olarak kabul edilemez, yalnızca çalışmaya ara verilmiş olduğu şeklinde kabul edilir. Dolayısıyla kadın çalışanın iş hukukundan kaynaklı hakları, süt izni esnasında da varlığını sürdürmektedir. Örneğin, aşağıda daha detaylı olarak anlatacak olduğumuz üzere: Süt izni esnasında kaza geçiren kadın çalışanın geçirdiği kaza da hukuki niteliği itibariyle iş kazası olarak kabul görmektedir.
Süt İzni Süresi
Süt izninin uygulaması, kamu personeli ve özel sektör çalışanları açısından değişiklik göstermektedir.
- Kamu Personelleri Açısından Süt İzni Kaç Ay Sürer
Kamu personellerinin süt izinleri analık izni sonrasında bir sene sürmektedir. Kamu personelleri açısından süt iznini, analık izninin bitişinden itibaren 6 ay + 6 ay şeklinde toplam 1(bir) yıl süreyle uygulanacak olduğunu bilmeniz yeterlidir.
- Özel Sektör Çalışanları Açısından Süt İzni Kaç Ay Sürer
Özel sektör çalışanı kadın işçi açısından süt izni, çocuk 1 yaşına gelene kadardır. Dikkatli incelenecek olursa, özel sektör çalışanlarına, kamu personellerine göre süt izni için en az 8 hafta daha az süre tanınmıştır.
Kanun hükümleri okunduğunda süt izni aynı süre boyunca sürecek sanılabilmektedir. Ancak kamu personelleri açısından süt izninin kullanılması süresi analık izninin bitmesinden itibaren başlayıp 1 sene boyunca devam etmekteyken, özel sektör çalışanları açısından süt izni yine analık izninin bitmesinden itibaren başlar; ancak bu sefer süt izni, analık izninin bitmesinden itibaren 1 yıl sürmemektedir: çocuk 1 yaşına basana kadar devam etmektedir. Yani özel sektör çalışanları süt izninden en az 8 hafta daha az yararlanabilmektedir.
Süt İzni Günde Kaç Saat Uygulanır?
Kamu Personeli: Kamu personellerinde analık izninin bitmesinden itibaren 1 yıl sürecek olan süt izni, ikiye ayrılmıştır ve ilk altı ay boyunca 3 saat, ikinci altı ay boyunca 1.5 saat olarak kullandırılmaktadır.
Özel Sektör Çalışanı: Özel sektör çalışanlarında çocuk 1 yaşına gelinceye kadar uygulanacak olan süt izninde kamu personelleri açısından öngörülmüş olan ayrıma gidilmemiştir. Özel sektör çalışanları emzirme izninin tamamında yalnızca 1.5 saatlik süre hakkına sahip olabilmektedir.
Süt İzni Kullandırılmazsa Ne Yapılmalı?
Süt izni, kanundan doğan yasal bir haktır ve işverenin bu hakkı kullandırmama gibi bir lüksü yoktur. İşverenin işçisine veya yetkili amirin hiyerarşik altı olan memura süt izni kullandırmaması haklı fesih ve tüm diğer şartları oluşmuşsa tazminat(kıdem ve ihbar tazminatı gibi) sebebidir; idare hukuku açısından da kurum içi şikayet mekanizmalarına başvurulabileceği ve şartları mevcutsa görevi kötüye kullanma suçundan dolayı suç duyurusunda bulunabileceği gibi tüm yasal şartları mevcutsa tam yargı davası da açılabilecektir.
Süt İzni Gerekçesiyle İşten Çıkarma
Süt izni, kaynağını mevzuattan alan yasal bir haktır. Bu nedenle işveren tarafından süt iznini kullanan çalışanın işlerini eski performansına uygun bir şekilde yerine getiremiyor olması bahane gösterilmek suretiyle, süt iznini kullanan kadın çalışanın işten çıkarılması haksız bir fesih olacaktır ve bu sebeple işten çıkarılan çalışan tüm haklarını talep edebilecektir.
Aynı şekilde, işveren tarafından doğrudan süt izni bahane gösterilmese dahi işçinin süt izni süresi içerisinde işten çıkarılması halinde, işçi tarafından işten çıkarılmasının esas sebebinin süt izninin kullanılması olduğunun ispatlanmasıyla birlikte işçi kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai vb. işçilik alacaklarına hak kazanacaktır.
