Bebekler Ne Zaman Konuşmaya Başlar?

Bebeklerin tüm gelişim süreçleri kademeli olarak ilerler. Yaptıkları ya da yapacakları tüm fiziksel ve zihinsel hareketlerin öncesinde ona temel oluşturacak bazı etkinlikler yaparlar. Örneğin yürümeden önce yüzüstü dönmeyi, kolları ve bacakları üstünde durmayı, emeklemeyi, ayağa kalkmayı, sıralamayı öğrenirler.

Bebeklerde konuşma da bunun gibi kademeli olarak gerçekleşir. Bebeklerde konuşma gelişimi, beyin gelişimiyle yakından ilişkilidir ve her bebek bu süreci farklı hızlarda tamamlar.

Önemli olan, genel anlamda dil gelişiminin diğer bebeklere göre yakın zamanlarda gelişip gelişmemesidir.

Bebeklerde İletişim ve Konuşma Evreleri

0-3 Ay: Bebekler sözel iletişime 8 haftalıkken ninni, şarkı gibi tanıdıkları seslere tepki vererek başlarlar. 14 haftalıkken ilk anlamsız seslerini çıkarırlar. 0-3 aylıkken tanıdık sesleri duyduğunda tepki verir. Emzirilirken ses duyduğunda ise daha hızlı ya da daha yavaş emer. Bebekler bu ay aralığında iletişimi gülümseme, ses çıkarma ve göz teması ile gerçekleştirir. 3 ay civarı bebeğiniz sizin konuşmalarınıza, hareketlerinize ya da mimiklerinize tepki vermeye başlar. Etraftan duyduğu seslere ve müziğe dikkat eder. Bu aşamada, bebeklerin sesli tepkileri, sosyal bağ kurma çabalarının bir parçasıdır.

3-6 Ay: Bu ay aralığında bebeğiniz oyuncaklarıyla oynarken, sizinle sohbet ederken agulamaya başlar ve ilerleyen aylarda bu ses çıkarma durumu gittikçe anlamlı hale gelir. Ba-ba, de-de, me-me gibi bebeğiniz için anlamlı olmayan kelimeler ağzından çıkmaya başlar. Ses taklit etmeye ve gıdıklama, coşku gibi sesler çıkarırlar. Artık bebeğiniz kendi ismini tanımaya başlar.

6-9 Ay: Özellikle 9 aya doğru bebeğiniz bilişsel anlamda “evet, hayır, bay bay” gibi temel kelimeleri öğrenir. Anlama yetileri konuşmadan önde gittiği için bebekler henüz tam olarak anlamlı kelimeler söyleyemezler; fakat ikiden fazla heceyi birleştirebilirler. Bu dönem, sesleri ve kelimeleri taklit etme becerilerinin hızla geliştiği bir aşamadır.

12 Ay: 12. ayından sonra artık bebeğinizin sizi anladığını ve ‘Kapıyı kapat.’ ‘Onu babaya ver.’ ‘Uyku vakti geldi.’ ‘Mavi top nerede?’ gibi basit talimatlara ve sorulara cevap verdiğini görürsünüz. Genellikle ilk kelimeleri söylerler ve birkaç kelimeyle basit ifadeler kurabilirler. Kullandığı kelimeler artık daha vurgulu ve yaşadığı hissi yansıtan türdendir. 12 aylık dönemde bebeklerin çıkardığı kelimeler genelde isimdir, az da olsa fiil veya zarf kullanabilirler.  İlk sözcükler temel ihtiyaçlardan kaynaklı ortaya çıkar; “mama, su, ver, at” bunlara örnek verilebilir. Bu dönemde bebeğiniz sürekli aynı şeyleri sorar ve bunları kelimelere dökemese de tekrar ederek öğrenir.

18 Ay: 18. ayında kadar birkaç kelime söyleyebilen bebeğiniz artık kelimeler ile isteklerini yerine getirebileceğini anlar. 18-24 ay arası dönemde, telgrafik cümleler kurmaya başlayabilirler. İki yaşına yaklaştıkça soru sorabilir ve olumsuzluk eklerini kullanabilirler. Bu konuşma becerisi zamanla pekiştirilerek, bir bebeğin basit cümleleri kurması ve kurulan cümleleri anlaması beklenir.

24 Ay: Bir bebek 2 yaşını doldurduğunda yaklaşık 50-100 kelime konuşabilmesi gerekir. Burada bebeğin söylediği kelimeler, sadece ebeveynleri tarafından değil çevresi tarafından da anlaşılabilir olmalıdır. 24 aylık bebeğiniz bu noktada basit cümleler kurmaya başlar. Artık sizin söylediğiniz çoğu şeyi anlar; fakat henüz bunları dile dökmek için tam olarak hazır değildir. Genelde bebekler aylarca gözlem yaparlar ve sonucunda bir anda konuşmaya başlarlar. Bu yüzden sordukları her soruya anlaşılır bir dille cevap vermeniz çok önemlidir.

36 Ay: 3 yaşına gelen bebeğiniz gittikçe kelime dağarcığını artırır ve söylediğiniz çoğu şeyi anlamakla kalmayıp kendi isteklerini de net bir şekilde ifade etmeye başlar.

Bebeğinizin Konuşmasını Nasıl Teşvik Edebilirsiniz?

Konuşma gelişiminde, ebeveynlerin rolü son derece önemlidir. Bebeklerle sık sık konuşmak, okuma yapmak ve şarkı söylemek, onların dil gelişimini destekler. Eğer bebekte konuşma gecikmesi veya diğer endişeler varsa, bir uzmanla iletişime geçmek önemlidir. Erken müdahale, bebeklerin dil ve iletişim becerilerini olumlu yönde etkileyebilir. Bu süreçte sabırlı ve destekleyici olmak, bebeğin sağlıklı bir dil gelişimi için kritik öneme sahiptir.

• Bebeğinizle sürekli konuşmak, dil gelişimini destekler. Günlük aktiviteler sırasında (bez değişimi, banyo/beslenme zamanı vb.) neler yaptığınızı ona anlatın; bu onun kelime dağarcığını zenginleştirir.
• Bebeğiniz bir ses çıkardığında veya kelime söylediğinde, ona yanıt verin. Bu da onun iletişim kurma isteğini artırır.
• Interaktif oyunlar, bebeğinizin kelime hazinesini geliştirmeye yardımcı olur. Örneğin, yaşına uygun ABC kartları, eylem kartları kullanabilirsiniz. Görseller hakkında “nasıl?”, “nerede?” gibi basit sorular sorabilirsiniz. Ayrıca parmak kuklaları konuşturarak keyifli vakit geçirebilirsiniz.
• Bebeğinizle konuşmanın en iyi aracı kuşkusuz kitaplardır. Kitaplar sayesinde görerek, dokunarak ve dinleyerek bilişsel ve dil gelişiminde olumlu bir ilerleme sağlayabilirsiniz. Küçük yaştan itibaren kitap okumak, çocuğunuzun kelime dağarcığını artırır ve hayal gücünün gelişimini destekler.
• Yaşına uygun, büyük resim ya da fotoğraflar içeren kitaplarla ilgisini çekebilir; görseller hakkında ona açıklamalar yapabilirsiniz. Ne kadar çok farklı kelime kullanırsanız bebeğinizin dil dağarcığı o kadar gelişir. Kitaplardaki hayvanları, araçları ya da bitkileri daha sonra gerçek dünyada gördüğünde yüzündeki şaşkınlık ve mutluluk sizin için paha biçilmez olacak. Ayrıca kitaplar sayesinde bebeğinize farklı hikayeler anlatarak gün içinde tecrübe edemediğiniz her şeyi aktarma imkanınız olur.
• Kitap gibi görsel araçların yanında bebeklerde konuşma konusunda işitsel araçlara da önem verilmelidir. Bebeğinize dinleteceğiniz her türden müzik ve özellikle anne sesinden ninni, dil gelişimine olumlu yönde etki eder. Şarkılar ve hikayeler, dil öğrenimini eğlenceli hale getirir. Ritim ve tekrarlama, öğrenmeyi kolaylaştırır.
• Diğer bebeklerle veya çocuklarla oynatmak, sosyal becerilerin yanı sıra dil gelişimini de destekler. Akranlarını model alarak konuşma becerilerini geliştirebilirler.

Bebeklerde Dil ve Konuşma Gecikmesi Nasıl Anlaşılabilir?

Bebeklerde geç konuşmanın belirtilerini ifade eden bazı zaman aralıkları bulunur. Fakat bu zaman aralıklarını değerlendirirken her bebeğin kendine özgü bir gelişimsel süreç takip ettiğini hatırlamak önemlidir.

Yine de bebeklerin 6-9 ay arasında ses çıkarmaya ve taklit yapmaya başlaması beklenir. Eğer bu dönemde ses çıkarma yoksa, bir gelişimsel değerlendirme yapılmalıdır. Bunun yanı sıra bebek 1 yaşına geldiği zaman ‘yemeğini ye’ gibi basit komutları anlayamıyorsa, 18 aylık olduğu zaman iletişim kurmak için anlamsız da olsa sesleri kullanmıyorsa, 2 yaşına geldiği zaman ihtiyaçlarını söylemek haricinde konuşmuyorsa, 3 yaşına geldiği zaman söylediği kelimeler kendisini tanımayan kişiler tarafından anlaşılamıyorsa bebekte geç konuşma ya da konuşma geriliğinden söz etmek mümkün olabilir.

Konuşmaya dayalı bu gelişim süreçlerin beraberinde, bebeklerin davranışlarını da gözlemlemekte fayda bulunur. Bebeklerin; jest ve mimiklerini kullanabilmesi, basit komutları anlayabilmesi ve taklit yeteneğinin olması önemlidir. Çünkü bazı bebeklerde geç konuşma her zaman bir problemi ifade etmez. Sadece yaşıtlarına göre daha geç dil gelişimine sahip olabilirler. Yine de çocuğunuzun yeteri kadar zengin uyaran çevresinde olduğundan ve ekrana maruz kalmadığından emin olun.

Geç konuşma durumu görülen bebeklerin yaklaşık %50’si ilerleyen yıllarda konuşabilmektedir. Ebeveynler tarafından yapılan bu gözlemlerin bebeğin doktoru ile paylaşılması ve geç konuşma tedavisi ile ilgili bilgi alınması faydalı olacaktır. Çünkü geç konuşma hem çocuk hem ebeveyn için yıpratıcı bir süreç olabilmektedir.