Bebeklerin tüm gelişim süreçleri kademeli olarak ilerler. Yaptıkları ya da yapacakları tüm fiziksel ve zihinsel hareketlerin öncesinde ona temel oluşturacak bazı etkinlikler yaparlar.
Yürümeden önce yüzüstü dönmeyi, kolları ve bacakları üstünde durmayı, emeklemeyi, ayağa kalkmayı, sıralamayı ve nihayetinde yürümeyi öğrenirler.
Bebeklerde konuşma da bunun gibi kademeli olarak gerçekleşir. Burada unutmamanız gereken en önemli şey, her çocuğun konuşma yaşının birbirinden farklı olduğudur.
Önemli olan, genel anlamda dil gelişiminin diğer bebeklere göre yakın zamanlarda gelişip gelişmemesidir.
Bebeklerde İletişim ve Konuşma Evreleri
0-3 Ay: Bebekler sözel iletişime 8 haftalıkken ninni, şarkı gibi tanıdıkları seslere tepki vererek başlarlar. 14 haftalıkken ilk seslerini çıkarırlar. 0-3 aylıkken sesini duyduğunda tanır ve ağlıyorsa susar. Emzirilirken ses duyduğunda daha hızlı ya da daha yavaş emer. Agu-gugu gibi kelimeleri söyleyebilir.
3 Ay: 3 ay civarı bebeğiniz sizin konuşmalarınıza, hareketlerinize ya da mimiklerinize tepki vermeye başlar. Etraftan duyduğu seslere ve müziğe dikkat eder. Artık gülümsemeye başlayan bebeğiniz sanki ağzının içi doluymuşçasına sizinle konuşmak ister.
3-6 Ay: Bu ay aralığında bebeğiniz oyuncaklarıyla oynarken, sizinle sohbet ederken agulamaya başlar ve ilerleyen aylarda bu ses çıkarma durumu gittikçe anlamlaşır. Ba-ba, de-de, me-me gibi bebeğiniz için anlamlı olmayan kelimeler ağzından çıkmaya başlar. Artık bebeğiniz kendi ismini tanımaya başlar.
6-9 Ay: Özellikle 9 aya doğru bebeğiniz bilişsel anlamda evet, hayır, bay bay gibi temel kelimeleri öğrenir. Anlama yetileri konuşmadan önde gittiği için bebekler henüz tam olarak anlamlı kelimeler söyleyemezler; fakat ikiden fazla heceyi birleştirebilirler.
12 Ay: 12. ayından sonra artık bebeğinizin sizi anladığını ve ‘Kapıyı kapat.’ ‘Onu babaya ver.’ ‘Uyku vakti geldi.’ ‘Mavi top nerede?’ gibi basit talimatlara ve sorulara cevap verdiğini görürsünüz. Kullandığı kelimeler artık daha vurgulu ve yaşadığı hissi yansıtan türdendir. 12 aylık dönemde bebeklerin çıkardığı kelimeler genel de isimdir, az da olsa fiil veya zarf kullanabilir. İlk sözcükler temel ihtiyaçlardan kaynaklı ortaya çıkar; mama, su, ver, at bunlara örnek verilebilir. Bu dönemde bebeğiniz sürekli aynı şeyleri sorar ve bunları kelimelere dökemese de tekrar ederek öğrenir.
18 Ay: 18. ayında birkaç kelime söyleyebilen bebeğiniz artık kelimeler ile isteklerini yerine getirebileceğini anlar. 12-18 ay arası dönemde, bebekler soru sormaya ve olumsuzluk ekleri kullanmaya başlayabilirler. Bu konuşma becerisi zamanla pekiştirilerek, 2 yaşına gelen bir bebeğin basit cümleleri kurması ve kurulan cümleleri anlaması beklenir. Buna örnek olarak ‘Yatağından kalk ve yemeğini ye’ verilebilir.
24 Ay: Bir bebek 2 yaşını doldurduğunda yaklaşık 50-100 kelime konuşabilmesi gerekir. Konuşma becerisi ile ortalama olarak 2.5 yaşında tamamlanmış olur. Burada bebeğin söylediği kelimeler, sadece ebeveynleri tarafından değil çevresi tarafından da anlaşılabilir olmalıdır. 24 aylık bebeğiniz bu noktada basit cümleler kurmaya başlar. Artık sizin söylediğiniz çoğu şeyi anlar; fakat hala bunları dile dökmek için hazır değildir. Genelde bebekler aylarca gözlem yaparlar ve sonucunda bir anda konuşmaya başlarlar. Bu yüzden sordukları her soruya anlaşılır bir dille cevap vermeniz çok önemlidir.
36 Ay: 3 yaşına gelen bebeğiniz gittikçe kelime dağarcığını artırır ve söylediğiniz çoğu şeyi anlamakla kalmayıp kendi isteklerini de net bir şekilde ifade etmeye başlar.
Bebeğinizin Konuşmasını Nasıl Teşvik Edebilirsiniz?
- Bebeğinizle konuşmanın en iyi aracı ise kitaplardır. Kitaplar sayesinde görerek, dokunarak ve dinleyerek zihninde ve motor gelişiminde olumlu bir ilerleme sağlayabilirsiniz.
- Sadece yaşına uygun, büyük resim ya da fotoğraflar içeren kitaplar değil, kendi okuduğunuz kitabı da sesli okuyarak bebeğiniz ile güzel bir vakit geçirebilir, kelime dağarcığını artırabilirsiniz.
- Ne kadar çok farklı kelime kullanırsanız bebeğinizin dil dağarcığı o kadar gelişir. Kitaplardaki hayvanları, araçları ya da bitkileri daha sonra gerçek dünyada gördüğünde yüzündeki şaşkınlık ve mutluluk sizin için paha biçilmez olacak.
- Ayrıca kitaplar sayesinde bebeğinize farklı hikayeler anlatarak gün içinde tecrübe edemediğiniz her şeyi aktarma imkanınız olur.
- Kitap gibi görsel araçların yanında bebeklerde konuşma konusunda işitsel araçlara da önem verilmelidir.
- Bebeğinize dinleteceğiniz her türden müzik ve özellikle anne sesinden ninni, dil gelişimine olumlu yönde etki eder. Bebekler, öğrenme sürecinde karşılaştıkları çoğu şeyi tekrar etmeyi çok sever.
- Tekrar ve taklit ederek öğrenmek onların en iyi yaptığı şeydir. Bir kitabın özellikle belli bir sayfasındaki nesneyi size gelip sorması, aynı tekerlemeyi size tekrarlatması ya da her sabah gözünü açar açmaz size aynı nesneyi sorması öğrenmenin yolunu açar.
Bebeklerde Dil ve Konuşma Gecikmesi Nasıl Anlaşılabilir?
Bebeklerde geç konuşmanın belirtilerini ifade eden, kesin olarak belirtilmeyen ancak belirli bazı zaman aralıkları bulunur. Ancak bu zaman aralıklarını değerlendirirken her bebeğin kendine özgü bir gelişimsel süreç takip ettiğini hatırlamak önemlidir.
Örneğin bebek 1 yaşına geldiği zaman ‘yemeğini ye’ gibi basit komutları anlayamıyorsa, 18 aylık olduğu zaman iletişim kurmak için anlamsız da olsa sesleri kullanmıyorsa, 2 yaşına geldiği zaman ihtiyaçlarını söylemek haricinde konuşmuyorsa, 3 yaşına geldiği zaman söylediği kelimeler kendisini tanımayan kişiler tarafından anlaşılamıyorsa bebekte geç konuşma ya da konuşma geriliğinden söz etmek mümkün olabilir.
Konuşmaya dayalı bu gelişim süreçlerinin yanı sıra, bebeklerin davranışlarını da gözlemlemekte fayda bulunur. Bebeklerin; jest ve mimiklerini kullanabilmesi, basit komutları anlayabilmesi ve taklit yeteneğinin olması önemlidir. Çünkü bazı bebeklerde geç konuşma her zaman bir problemi ifade etmez. Sadece yaşıtlarına göre daha geç dil gelişimine sahip olabilirler.
Geç konuşma durumu görülen bebeklerin yaklaşık %50’si ilerleyen yıllarda konuşabilmektedir. Ebeveynler tarafından yapılan bu gözlemlerin bebeğin doktoru ile paylaşılması ve geç konuşma tedavisi ile ilgili bilgi alınması faydalıdır.
